Met andere ogen
Tien december – George Saunders – Vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema – Podium – 274 blz.
Wat is er leuker dan tijdens het lezen van een boek te ontdekken dat de schrijver ervan nét iets anders tegen het leven aankijkt dan de meesten van ons? Of, in het geval van George Saunders, dat hij in de ons omringende wereld dingen ziet die anderen over het hoofd zien? Elk van de tien verhalen in Tien december (Tenth of December), zijn nieuwste bundel, bevat zo’n verrassend element. Meestal is het een uitvergroting van iets heel normaals, soms zet hij het een beetje aan waardoor het absurde trekjes krijgt. Het zijn verhalen die je na het lezen lange tijd bijblijven, niet alleen vanwege de vaak hoogst ongewone gebeurtenissen maar ook omdat ze je aan het denken zetten over aspecten van onze samenleving.
Een van de mooiste verhalen vond ik De Semplicadagboeken. Het bevat de dagboekaantekeningen van een jonge vader. Wanneer hij een financiële meevaller heeft, besluit hij het geld te besteden aan het opknappen van de tuin. Klapstuk van die nieuwe tuin wordt een stellage waaraan vier vrouwen uit ontwikkelingslanden hangen, met elkaar en aan de stellage verbonden door een snoer dat via hun oren door hun hoofd loopt: Tami (Laos), Gwen (Moldavië), Lisa (Somalië) en Betty (Filippijnen). De vrouwen hebben met het tuinbedrijf een arbeidscontract dat zij aantrekkelijk vinden, het levert hen goed geld op. Dit is dé rage en de hoofdpersoon is dan ook opgetogen wanneer iedereen hem zegt dat zijn tuin met de zachtjes in de wind wiegende Semplicameisjes – de ‘S’jes’ – veel mooier is dan andere tuinen met zo’n stellage. Het gaat echter fout wanneer een anonieme actiegroep, die optreedt tegen deze uitwas van de consumptiemaatschappij, in de nacht een bezoekje brengt aan zijn tuin. Of moet de dader dichter bij huis worden gezocht?
Ook het verhaal Puppy is voor mij een topper. Een moeder rijdt met haar kinderen naar een adres waar jonge hondjes direct uit het nest worden verkocht. Ze knapt echter af op de chaos en viezigheid in het huis van de verkoopster. Bovendien blijkt deze veel te dikke vrouw – een zwakheid van geest en vlees! – ook nog eens haar kinderen niet te kunnen opvoeden. In de tuin achter het huis staat een boom, waaraan haar ‘onhandelbare’ zoon met een ketting en een hondenband om zijn nek is vastgebonden. Een schokkend beeld.
Ontsnapping uit de Spinnenkop is nog zo’n juweel. Het beschrijft de lotgevallen van Jeff, een veroordeelde crimineel die in een wetenschappelijk instituut samen met andere gevangenen wordt gebruikt als proefdier. Op zijn rug is een ‘Mobipak’ bevestigd, gevuld met verschillende door de pharmaceutische industrie ontwikkelde stofjes die een vrolijke of een neerslachtige stemming teweegbrengen, in allerlei gradaties. In het beschreven experiment moet Jeff op één dag de liefde bedrijven met drie vrouwen, waarna onderzocht wordt of de door de stofjes opgewekte kunstmatige gevoelens van lust en liefde na afloop nog werken. Jeff wordt door dit experiment tot aan de grenzen van zijn acceptatievermogen gedreven. Waar een proefdier niet kan protesteren, kan een proefmens dat wel. Of niet ….?
Ook in de andere verhalen komen maatschappelijke onderwerpen aan de orde. Zo loopt in Thuis een teruggekeerde veteraan in zijn geboortedorp rond met een groeiende onvrede én sluimerende moordneigingen. Humoristisch kan Saunders ook zijn. Een verhaal over een middeleeuws themapark met een gekostumeerde medewerker die geen enkel benul heeft van de gedragscodes van ridders en daardoor zichzelf te gronde richt is ronduit hilarisch, ondanks de desastreuze gevolgen voor de man zelf. Een milde ironie is sowieso in veel van Saunders’ verhalen aanwezig. Dit, in combinatie met de bondige, heldere schrijfstijl en de verrassende uitwerking van de verhaallijnen maakt deze schrijver voor mij tot een echte ontdekking.
