Mineralogie en geologie in de kinderschoenen
Kasteelheer F.J.P.van Calker – Sieger Vreeling – Uitgeverij kleine Uil – 108 blz.
Friedrich Julius Peter van Calker die in Duitsland werd geboren, stamde af van Nederlandse voorouders die uit Kampen kwamen. Zij vertrokken naar Duitsland om zich aan te sluiten bij een religieuze groep die zich de Hernhutters noemden, een Evangelische Broedergemeente. Van Calker bewandelde de omgekeerde weg. Hij studeerde in Duitsland, maar vond werk in Nederland, eerst aan een middelbare school, de Rijksschool Willem II, in Tilburg waar hij o.a. Vincent van Gogh les gaf in biologie. Maar zijn grote liefde was toch wel de geologie en met name had hij grote interesse in zwerfstenen.
In 1877 werd hij hoogleraar mineralogie en geologie in Groningen. Hij was een verwoed verzamelaar van zwerfstenen en mineralen die hij opsloeg in het gebouw waar zijn faculteit gevestigd was, het Corps de Garde, dat ook wel het Vlintenhok werd genoemd. Het gebouw dat nog uit de zeventiende eeuw stamde, kreunde onder het gewicht van de gigantische stenenverzameling van Van Calker. Hij hield vele lezingen over de herkomst van de zwerfstenen. Zijn leven lang deed hij verwoede pogingen om een vereniging voor het onderzoek van zwerfstenen op te richten. Dit lukte hem niet. Aanvankelijk hing hij de drifttheorie aan, die ervan uitging dat de zwerfstenen tijdens een grote overstroming op ijsbergen hierheen waren vervoerd. Later bekeerde hij zich tot de glaciaaltheorie die door professor Torell was opgesteld. Torell beweerde dat gletsjers de stenen naar het zuiden hadden getransporteerd, wat juist bleek te zijn.
Vreeling besteedt redelijk veel aandacht aan Van Calkers liefdesleven. Van Calker die qua geloof weer was losgeraakt van dat van de Kampense overgrootouders, was katholiek, net als zijn volle nicht Bertha Eberz, die de dochter was van zijn oudste zus. Ze was zes jaar jonger dan van Calker. Ze werden verliefd op elkaar, maar het zou meer dan vijftien jaar duren voordat ze konden trouwen na toestemming van de familie en dat van de Paus! Van Calker die de evolutietheorie van Darwin onderschreef – ook een katholiek en ook met een nicht getrouwd – kende de genetische gevaren van verwanten die een nageslacht krijgen. Toch kregen hij en Bertha een gezonde dochter, Mia.
Jarenlang was het woekeren met de financiën op de faculteit voor Van Calker. Hij verdiende een goed salaris, maar de huisvesting was vreselijk en hij moest lang pleiten voordat hij eindelijk tegen negentienhonderd toestemming kreeg om een nieuw gebouw te laten neerzetten. Dat is het Mineralogisch-Geologisch instituut aan de Melkweg in Groningen dat nog altijd het Kasteel wordt genoemd. Professor van Calker was de eerste kasteelheer. In tien hoofdstukken, een inleiding en een nawoord schetst Sieger Vreeling, leven en werken van Van Calker. Na gedegen onderzoek schreef hij, een korte, maar boeiende biografie in een aangename stijl.
