Nooit meer vlees eten

De instructies – Carolina Trujillo – Koppernik – 375 blz.

Anders dan bijvoorbeeld in Frankrijk en Latijns-Amerika, zijn romans met een expliciete politieke boodschap in Nederland niet erg populair. Zo’n boodschap, is de huidige communis opinio, moet een schrijver maar ventileren in een column in een krant; veel recensenten én lezers houden literatuur en politiek nu eenmaal graag gescheiden. En als een roman al een politieke boodschap heeft, moet die bij voorkeur lichtvoetig en met veel ironie en humor voor het voetlicht worden gebracht.

Het is opmerkelijk dat de meeste recensies van Carolina Trujillo’s De instructies benadrukken dat dit boek, ondanks de ‘zware boodschap’, geen ‘zwaar boek’ is. Dat Trujillo (1970) het haar lezers niet al te moeilijk maakt. Want, zo suggereren de recensies, met moeilijke romans, romans waar lezers echt aan het werk worden gezet, waarin niet alles wordt voorgekauwd, daarmee jaag je die lezers alleen maar weg.

In, wat mij betreft, het ideale geval gaat een radicale politieke boodschap wél samen met een radicale, vernieuwende vorm; ik denk bijvoorbeeld aan boeken van Eva Meijer, Alejandro Zambra en Ali Smith. Carolina Trujillo daarentegen kiest in De instructies voor een meer conventionele, eerder sociaal-realistische aanpak, maar zij doet dat wel zoveel overtuigingskracht én kennis van zaken dat het boek ook voor mij staat als een huis. Een zedenschets van een groep mannen en vrouwen die weten dat ze gelijk hebben, dat gelijk tot nu toe niet hebben gekregen maar die niettemin gewoon doorgaan met hun strijd.

In tegenstelling tot ‘de meeste kneuzen in progressieve bewegingen’ is Mol, de verteller van De instructies, in het bezit van een rijbewijs, en dat is niet het enige wat hem onderscheidt van zijn mede-dierenrechtenactivisten. Want, anders dan die elf anderen met wie hij een aanslag voorbereidt op een slachthuis, het grootste slachthuis van Nederland, doet hij dat niet primair uit zorg over het lot van dieren. Hij, leraar op een middelbare school, doet het vooral omdat hij sinds zijn eigen schooltijd hopeloos verliefd is op Nora, de informele leider van de groep. Een tijdlang heeft hij haar uit het oog verloren maar als ze elkaar, een jaar voor de aanslag, opnieuw tegenkomen krijgt zijn leven een nieuw doel. Door zich aan te sluiten bij de groep kan hij Nora weer zo vaak zien als hij wil. En deze Nora, op haar beurt, ziet meteen hoe Mol voor de groep van nut kan zijn; bij de voorbereiding en uitvoering van acties moet er nu eenmaal vaak met auto’s heen en weer worden gereden. ‘Waarschijnlijk was dat haar grootste gave, weten welke mensen bruikbaar waren, waarvoor en in welke mate.’

Behalve over een rijbewijs beschikt Mol namelijk ook over een grote dosis humor én over een taalgevoel dat je niet vaak tegenkomt in activistenkringen. Juist dat maakt hem tot de ideale verteller van De instructies, een boek dat, als het aan Nora had gelegen, inderdaad eerder een instructieboek was geworden, een gedetailleerd stappenplan voor het plegen van aanslagen op slachthuizen. Maar dat in werkelijkheid toch eerder een laconieke zelfanalyse is, het verhaal van een man die zichzelf nog steeds ziet als een romantische loser.

“Die twee eigenschappen gaan vaak samen: weinig vriendinnetjes in je jeugd betekent dat je tijd overhoudt om nuttige dingen te leren. Lassen, programmeren, zoveel mogelijk rijbewijzen halen: dingen waar je wat aan hebt in plaats van meiden te versieren. Casanova was geen klusser durf ik te wedden. Romeo kon waarschijnlijk ook niks.”

Dit alles neemt niet weg dat de – inhoudelijk én strategisch – grensverleggende boodschap van het boek luid en duidelijk overkomt. Dat je als lezer wel een heel dikke huid moet hebben om er niet door geraakt te worden. Elk jaar worden er in Nederland dertig miljoen dieren gedood, het overgrote deel van de bevolking, consumenten én producenten, sluit zich hiervoor af, en daar probeert Trujillo verandering in te brengen.

“De simpele verklaring voor de aversie van veeboeren voor activisten is dat ze aan dieren verdienen, dat dieren daarbij lijden is onvermijdelijk. Voor het verdienmodel is het beter onverschillig te zijn voor dat leed, liefst te doen of dat niet bestaat.” Activisten voor dierenrechten daarentegen “ondergaan hetzelfde lot als mensen die met mishandelde kinderen werken. De pijn, het verdriet, de onmacht, het gaat allemaal onder je huid zitten.”

 De instructies is een gepassioneerde oproep tegen die onverschilligheid, verpakt in een geraffineerd verteld en soms bloedstollend spannend verhaal. Én het is een boek dat nieuwsgierig maakt naar  eerder werk van deze schrijver, want De instructies is alweer haar vijfde Nederlandstalige roman.

Hein-Anton van der Heijden