Ode aan het papieren boek
Alice in Wonderland & Alice in spiegelland – Lewis Caroll – Vertaling Sofia Engelsman – Illustraties Floor Rieder – Gottmer – 383 blz.
Alice zit met haar oudere zus aan de oever van een vijver en verveelt zich. Wanneer er een pratend wit konijn langs rent, volgt Alice hem tot in het konijnenhol. Daar maakt ze een vrije val die eindeloos lijkt te duren en belandt ze in Wonderland. Op haar tocht door dit wonderlijke land, komt ze allerlei bijzondere figuren tegen, zoals de Maartse Haas, de Hoedenmaker en de wrede Hartenkoningin, die er genoegen in schijnt te scheppen om iedereen die haar dwars zit te onthoofden. Aan het eind van het verhaal wordt Alice wakker en blijkt ze alles gedroomd te hebben.
Dit fantasierijke verhaal, dat als avonturenboek gelezen kan worden maar net zo goed als initiatieverhaal vol diepere lagen, verscheen in 1885 en is over de hele wereld vertaald. In Nederland heeft het diverse vertalingen gekend, onder andere van Nicolaas Matsier en van Sofia Engelsman.
Ter gelegenheid van het 150-jarige bestaan van Alice in Wonderland heeft uitgeverij Gottmer een jubileumuitgave gemaakt die met recht een ode aan het papieren boek genoemd mag worden. Alleen al om de cover – prachtig vormgegeven door Floor Rieder, die ook de illustraties in het binnenwerk verzorgde – wil je het boek hebben.
Deze uitgave zal vooral worden bejubeld om z’n illustraties en hoewel dat volkomen terecht is, moet de kracht van een boek natuurlijk ook zitten in de tekst – in dit geval, in een goede vertaling.
Al eerder vertaalde Sofia Engelsman voor Gottmer de beide Aliceverhalen die in dit boek gebundeld zijn. Ook voor deze, met grote zorg uitgevoerde jubileumuitgave, is van haar vertaling gebruik gemaakt. Dat is een gelukkige keuze. Waar Nicolaas Matsier zich in een vertaling voor Van Goor nogal strikt heeft gehouden aan de oorspronkelijke (intussen toch wel wat ouderwets aandoende) tekst, heeft Engelsman het boek naar een wat meer hedendaags Nederlands omgezet. Zeker voor kinderen komt dit de leesbaarheid zeer ten goede.
Natuurlijk klinken Matsiers ‘gaf Alice heel beleefd ten antwoord’ en ‘voegde de Hoedenmaker bij wijze van verklaring toe’ poëtisch en bloemrijk, maar de vertaalkeuzes van Engelsman zijn voor de hedendaagse lezer toegankelijker. Zij maakte ervan: ‘antwoordde Alice heel beleefd’ en ‘legde de Hoedenmaker uit’. Deze wat strakkere vertaling doet beslist geen afbreuk aan de fantasievolle en sprookjesachtige sfeer van het boek. Zeker als je kinderen voor een klassieker als deze wilt blijven interesseren, is het van groot belang om de taal van het oorspronkelijke boek waar nodig op te frissen.
Met betrekking tot de illustraties en de algehele uitvoering van het boek, kan ik niet anders dan me bij de schare enthousiastelingen aan te sluiten die deze uitgave hierom bejubelen. In haar in het oog springende illustraties maakt Rieder veel gebruik van streepjes, stippeltjes en andere patronen. Dit zorgt voor volle tekeningen waarin van alles valt te ontdekken, maar waarin Rieder evengoed voldoende rust weet te bewaren. De kleuren zijn helder en aansprekend, terwijl er door de zwarte lijnen en vlakken, en de vaak serieuze gezichtsuitdrukkingen van de personages, ook een zekere ernst in de tekeningen verstopt zit. Naast paginagrote en kleinere illustraties zijn er talloze strooi-illustraties opgenomen. Al zou je het boek niet eens lezen en er alleen maar doorheen bladeren, is het al een feest om in huis te hebben.
Als toetje kun je het boek omkeren en krijg je het vervolgverhaal Alice in Spiegelland cadeau. De titel staat in spiegelbeeld afgedrukt. Misschien is dit een voor de hand liggende keuze, maar ik vind het een goeie vondst. Jammer dat het beeld wat verstoord wordt door de barcode, maar daar kom je nu eenmaal niet onderuit. Gelukkig is daar met de kleurkeuze goed rekening mee gehouden.
De keuze van Gottmer om hier en daar een gekleurde pagina in te voegen, vind ik overigens geen gelukkige. Tekst op gekleurd papier leest vermoeiender. Ook zijn een paar verzen in oranje inkt afgedrukt, en ook dat bevordert de leesbaarheid niet. Verder zou ik gepleit hebben voor twee aparte boeken in plaats van beide titels in één band. Misschien is dat een commerciële zet geweest en zou twee losse bundels commercieel niet aantrekkelijk geweest zijn, maar je had de boeken als aparte titel wel goedkoper kunnen aanbieden.
Hoe dan ook, kunnen de avonturen van Alice in deze fraai uitgevoerde editie weer jarenlang mee. Ook een prachtboek om cadeau te geven!
