Staat ons een empathierevolutie te wachten?
Empathie, een revolutionair boek – Roman Krznaric – Ten Have – 304 blz.
Empathisch als ik zelf denk te zijn, sprak de titel me meteen aan. Daarbij komt, dat ik er best voor ben te porren een revolutie te ontketenen. Tijdens het lezen doken in de media her en der interviews met de schrijver op. Het boek schijnt veel mensen aan te spreken. Van een boek met een dergelijke titel verwachtte ik nogal wat. Krznaric is cultuurhistoricus en filosoof. Hij put zijn informatie uit de vele jaren van onderzoek dat hij heeft gedaan en de talloze gesprekken die hij voerde met diverse mensen.
De schrijver weet goed uit te leggen wat empathie inhoudt, wat het verschil is tussen cognitieve en affectieve empathie, en hoe de empathische vermogens te ontwikkelen. ‘Empathie is essentieel voor democratie’ beweert Krznaric. Een standpunt waar ik mij in kan vinden. ‘Het is van groot belang om jezelf te verplaatsen in mensen die in armoede leven, omdat anders de rechten van de minderheid of de minder mondigen altijd veronachtzaamd zullen worden.’
In het boek plaatst de schrijver honderden bronvermeldingen. Tussen de bronvermeldingen door plaatst hij ook andere wetenswaardigheden die overkomen als feiten. Bij één daarvan ging ik toch twijfelen. Hij vertelt namelijk dat de nazi’s in vernietigingskampen, op het moment dat de Joden en zigeuners naar de gaskamers werden gebracht, muziek van Wagner draaiden. Ik besloot dit feit aan een nader onderzoek te onderwerpen, waarbij ik al snel tot de conclusie moest komen dat men helemaal niet met zekerheid kan zeggen of er muziek van Wagner werd gespeeld op precies dat moment dat door Krznaric wordt beschreven. Er is geen bewijs voor gevonden. Althans, ik vond het niet op het wereldwijdeweb. Ik ging me hierdoor afvragen op welke plaatsen in het boek de schrijver mogelijk nog meer heeft overdreven.
Ook vertelt hij over de ramp op 9/11 in New York en mensen die elkaar spontaan helpen. Door een ramp ontstaat gemeenschapszin, vertelt Krznaric. Over de gevolgen van de ramp is hij vrij positief, wat empathie betreft. Hij verzuimt echter te vertellen over de gezamenlijke vijand, die tevens op dit moment is ontstaan, en de vijandigheid die de islamitische gemeenschap sindsdien ten deel valt. Juist in een boek dat over empathie gaat zou je verwachten dat hij ook deze kant zou belichten. Tevens vertelt hij niets over empathie voor de daders. Wellicht omdat dit bij het overgrote deel van zijn lezerspubliek verkeerd zou vallen. Wanneer je over een ramp met dergelijke grote gevolgen besluit niet alle kanten te belichten in een boek dat nota bene over empathie gaat, zou ik het eruit laten en het over een andere ramp hebben.
Even later roept de schrijver je op een volkstuintje te huren of een breiclubje op te richten, om elkaar beter te leren kennen zodat je je empathisch in kunt leven in de ander. Mijn indruk is dat deze man een wel érg romantisch beeld heeft van dergelijke clubjes. Ik zie mijzelf nog geen breiclubje oprichten en om dan vervolgens tijdens het breien ook nog empathische gesprekken te voeren op wekelijkse basis.
Daarna volgt het advies om een gesprek eens te beginnen met ‘avontuurlijke openingszinnen’. Krznaric adviseert om het gesprek in een andere richting te sturen met “lichtelijk ongewone vragen” als “Waar heb je vanmorgen over nagedacht?” of “Wat was het meest verrassende dat je in het weekend is overkomen?” Ik denk dat dit, althans in mijn omgeving, vooral zal leiden tot opgetrokken wenkbrauwen en ik denk dat een enkeling zelfs op licht sarcastische toon aan me zal vragen of alles wel goed gaat. “Overigens denken mensen niet dat je gek bent als je boude vragen stelt, hoogstens een beetje excentriek.” Ik verschil hierover duidelijk van mening met de schrijver.
Krznaric schiet af en toe een beetje door in zijn enthousiasme en komt daardoor op mij irrealistisch over. Maar misschien komt dat omdat ik een doorgaans vrij nuchtere Hollander ben. Ik zie dan ook geen revolutie ontstaan op het gebied van empathie. Ook zie ik geen empathiebibliotheken of –musea verschijnen, net zomin als ik denk dat er vergevingsbibliotheken of sympathiemusea zullen verrijzen. Het is allemaal net iets te ver gezocht. Eigenlijk vind ik het erg jammer dat de schrijver zijn boodschap op deze manier verpakt, want wat hij wil zeggen draag ik wel degelijk een warm hart toe. Ook geeft hij in zijn boek enkele zeer nuttige adviezen en bruikbare oefeningen. Ze raken een beetje ondergesneeuwd. Halverwege het boek begon zijn betoog behoorlijk langdradig te worden en vroeg ik mij af wat hij nu eigenlijk wil zeggen. Het boek zou zo’n honderd bladzijdes dunner kunnen zijn waardoor het aan helderheid zou winnen en wellicht een groter publiek bereiken. Vooral wanneer je een revolutie wil ontketenen lijkt me dat wel handig.
