Stille getuigen van een prestigieuze ridderorde

Ridders van het Gulden Vlies – Hannah Iterbeke, Marthy Locht, Jonas Goossenaerts, Claire Toussat, Steven Thiry – Lannoo – 176 blz.

‘Deze oude spullen verdienden nog enige aandacht.’ Zo zouden de woorden van graaf Amédée de Beauffort hebben geklonken toen hij in 1836 op de zolder van de Sint-Romboutskathedraal de panelen van de Mechelse kapittelvergadering van de ridderorde van het Gulden Vlies van 1491 ontdekte. De panelen werden pas in 2020 onderworpen aan een grondige en zorgvuldige restauratiecampagne. Dit prachtig geïllustreerde boek ontrafelt alle geheimen achter de wapenborden.

De ridderorde van het Gulden Vlies werd in 1430 door de Bourgondische hertog Filips de Goede ingesteld in Brugge bij gelegenheid van zijn derde huwelijk met Isabella van Portugal. De ambitieuze hertog had twee belangrijke beweegredenen voor de stichting. Ten eerste wilde hij de politieke eenheid bevorderen in het uitgestrekte rijk waarin verschillende talen werden gesproken en een aanzienlijke economische en culturele verscheidenheid vertoonde.

Een tweede motivatie was de verdediging van het katholieke geloof. Filips de Goede had de intentie om een kruistocht te ondernemen en het Heilig Land te veroveren. De onderlinge loyaliteit en eenheid binnen de ridderorde werden gesymboliseerd door een prachtige halsketting. Die bestond uit twee elementen die zich steeds herhaalden namelijk vuurstenen en vuurslagen. Onderaan bengelde de gouden vacht van een ram. Dit symbool verwees naar het Griekse verhaal van Jason en de Argonauten die naar het eiland Colchis vaarden om de vacht van de Gouden Ram te bemachtigen. De katholieke entourage van de hertog was er als de kippen bij om te verduidelijken dat de ramshuid betrekking had op het verhaal van Gideon uit het Oude Testament.

De leden van de orde kwamen af en toe samen op de zogenaamde kapittelvergaderingen. De eerste ging door in Rijsel in 1431. Zestig jaar later was Mechelen aan de beurt onder het voorzitterschap van Filips de Schone. Het was gebruikelijk dat voor iedere bijeenkomst wapenborden van de deelnemers werden geschilderd met de wapenschilden en de titels van de ridders. Van de 23 kapittels die plaatsvonden, zijn tegenwoordig slechts zeven reeksen bewaard gebleven waaronder de Mechelse wapenbordreeks. De verzameling in Mechelen bevat 29 wapenschilden, één datumbord en twee tekstborden. Er waren slechts zeven ridders aanwezig op het vijftiende kapittel in de Sint-Romboutskathedraal. De andere ridders waren overleden of waren verhinderd.

Het mooi verzorgde boek bevat na een voorwoord van enkele prominenten en een kaart van de Bourgondische vorstendommen vier geïllustreerde essays geschreven door specialisten. Na een algemeen deel over de Bourgondische dynastie wordt uitgebreid stilgestaan bij de Mechelse bijeenkomst van de ridders van het Gulden Vlies en de wapenborden. Het derde essay bespreekt de identiteit en de verbeelding in de wapenborden. Tot slot komen de ontdekkingen aan bod uit het onderzoek en de restauratie van de wapenborden. In het tweede deel wordt vervolgens ieder wapenbord uitgebreid besproken met een paginagrote illustratie. Een beknopte bibliografie en begrippenlijst sluiten het boek af.

De wapenborden zijn tot 2 juni 2024 nog te bewonderen in het Museum Hof van Busleyden in Mechelen. Nadien verhuizen ze naar de Sint-Romboutskathedraal, de plaats waar ze oorspronkelijk hingen.

https://www.lannoo.be/nl/ridders-van-het-gulden-vlies

Kris Muylle