Vergeten Prins van Oranje
Filips Willem, Prins van Oranje, heer van Diest – Michel Van der Eycken e.a. – Amsterdam University Press – 196 blz.
Dit boek heeft een drieledig doel: 1. het “waarheidsgetrouw” beschrijven van het leven van Filips Willem; 2. de betrokkenheid van de Belgische stad Diest daarbij; 3. catalogus bij de tentoonstelling ter gelegenheid van het 400ste sterfjaar van Filips Willem.
De auteur Michel Van der Eycken is bestuurslid van de ‘Vrienden van de Sint-Sulpitiuskerk in Diest”. Hij studeerde geschiedenis en is hoofd van het Algemeen Rijksarchief en de Rijksarchieven van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Hij publiceerde: Oranje-Nassau, Prins Filips-Willem en Diest jaarboek 2010 van de Vrienden van Sint-Sulpitius. Naast hem hebben de volgende auteurs een bijdrage geleverd: Miet Adriaens, Ziggy Adriaensens, Hans Cools, Gustaaf Janssens, Johan Van der Eycken, Petra Vanhoutte en Elise Verhaegen (catalogus).
Van der Eycken opent met de geschiedenis van het Huis van Nassau en hun relatie tot Diest. De graven van Nassau wisten door uitgekiende huwelijken hun bezittingen uit te breiden en tot niet gering aanzien te komen. Diest echter bewandelde de omgekeerd weg, totdat Filips Willem er vanaf 1609 orde op zaken kwam stellen. De geschiedenis daarvoor laat zien dat de eerste Nassau die heer van Diets werd graaf Engelbert II in 1499 was. Later werd hij opgevolgd door René van Chalon, die ook het vorstendom Orange erfde en dus de eerste prins van Oranje werd. Hij was getrouwd met Anna van Lotharingen, die na zijn dood de touwtjes in handen nam. Chalon werd opgevolgd door Willem van Oranje en omdat Filips Willem zijn oudste zoon was, erfde die ook de titel heer van Diest.
Er volgt tussenstukje over Anna van Lotharingen en een hoofdstuk over de residenties van de Oranjes in Breda, Brussel en Diest. Dan een hoofdstuk (geschreven door Gustaaf Janssens) over “De burgeroorlog in de Nederlanden (1568-1648)”. Ik vind het te kort door de bocht om onze 80-jarige oorlog een burgeroorlog te noemen. Zeker, in het begin waren el elementen die daaraan kunnen doen denken, maar de auteur gaat aan de controverse tussen protestantisme en katholicisme voorbij evenals de strijd tussen een vrije republiek en de overheersing door Spanje (Filips II). Hij zou ook eens naar juiste spellingen moeten kijken: hij schrijft consequent Egmont en Horn in plaats van Horne of Hoorne.
Weer volgen twee korte stukken over Diest en Zichem alvorens het boek zich direct betrekt op Filips Willem. Tussen de hoofdstukken over hem zijn tussen hoofdstukken opgenomen, zijnde : “De moord op Willem van Oranje”; “De broers Nassau verheerlijkt” (gebaseerd op twee 17de eeuwse werken van Orler en De la Pise). De beschrijving van de 80 jarige oorlog gaat verder met een stuk (opnieuw van Gustaaf Janssens) over het Twaalfjarig Bestand. Het leven van Filips Willem wordt voortgezet met het hoofdstuk “De schaduwprins”, over de periode 1603 – 1618.
Filips Willem werd geboren te Buren in 1554. Omdat het toen nog boterde tussen Willem van Oranje en het Spaanse hof, werd Filips II (toen nog kroonprins) zijn doopvader. Toen Willem van Oranje in 1567 terug ging naar Dillenburg, bleef Filips Willem studeren aan de universiteit van Leuven. Willem dacht dat zijn zoon daar veilig zou zijn. Niets bleek minder waar: hij werd door het Spaanse hof ontvoerd als gijzelaar! Willem heeft diverse pogingen gedaan zijn zoon terug te krijgen, maar slaagde daar niet in. Pas in 1595 keerde hij naar de Nederlanden terug. Hier volgde een strijd om de erfenis van Willem tussen hem en zijn halfbroer Maurits. Uiteindelijk verkreeg hij zijn ‘heerlijkheden’. Hij trouwde met de Franse prinses Eleonora van Bourbon, maar er kwamen geen kinderen. Hij stierf in Brussel aan een foute medische ingreep 1618 te Brussel en werd in Diest (St. Sulpitiuskerk) als heer van Diest begraven, volgens zijn laatste wil.
Intussen werd de verhaallijn weer onderbroken, ditmaal door “Diest, de moeizame weg naar herstel” en “Het mirakel van Scherpenheuvel”, waarna het historische deel van het boek eindigt met de dood en het graf van Filips Willem, dat in 1980 nog bezocht werk door Prinses Juliana en Koningin Fabiola.
Na een bibliografie komt het derde doel, de catalogus aan de orde met een omvang van 60 pagina’s. In dit deel vinden we een beschrijving met foto van de tentoonstellingsstukken. Daar waar er geen foto bijstaat, wordt er verwezen naar de afbeelding in de tekst. De teksten hier zijn zeer informatief. Het boek bevat nog een bibliografie en een index van personen.
Conclusie
Aan alles in dit boek is te merken dat het uitgegeven is als begeleiding van of terugkijken naar de tentoonstelling over Filips Willem. De samenstelling is nogal rommelig, zoals blijkt uit de vele onderbrekingen van de hoofdstukken over de levensloop van Filips Willem. Wie meer over deze ‘vergeten’ Prins wil lezen kan beter terecht in het onlangs verschenen boek van P.J. Schipperus. Ook het overzicht van de 80-jarige oorlog is te fragmentarisch. Zie liever het standaardwerk van Prof. Dr. S. Groenveld (e.a.) dat in 2008 verscheen. Als tentoonstellingscatalogus is het echter wel aan te bevelen. Het is mooi uitgegeven op glanzend papier waardoor de afbeeldingen van hoge kwaliteit zijn.
Kees de Kievid
