Vrijheidsstrijd van ANC-icoon
De lange weg naar vrijheid – Nelson Mandela – Vertaling: Rita Gircour en Zsuzso Pennings – Olympus – 580 blz.
Het mij zo vertrouwde vriendelijk gezicht van Nelson Mandela kijkt mij, wanneer ik de autobiografie bestudeer, aan met de zachte blik van berusting maar ook met een beetje ongeloof. Het gezicht verraadt overduidelijk de lange weg die deze Zuid-Afrikaanse vrijheidsstrijder en voorzitter van het ANC moest gaan om de apartheid en de onderdrukking door de witte minderheidsregering om te buigen naar een volwaardige democratie. Dat deze soldaat voor gerechtigheid onderweg niet is gesneuveld mag als een wonder worden beschouwd, gezien de vele zwarte en witte slachtoffers die zijn gevallen tijdens hun strijd tegen apartheid.
Nelson Mandels werd 18 juli 1918 op het platteland in de buurt van Johannesburg geboren in een straatarm gezin. Met zijn ouders woonde hij in een lemen hutje en zwom met zijn vriendjes in de heldere rivier en was gelukkig. De kleine Nelson zou tot zijn 8e jaar geen witte te zien krijgen. ‘Witten’ is de naam die in het boek wordt gebruikt voor blanken. Met de term kleurlingen worden Aziaten en Chinezen aangeduid, een speciale groep in Zuid-Afrika. Wanneer zijn ouders hem naar school sturen wordt hij geconfronteerd met de apartheid en hij begrijpt niet dat hij het trottoir moet verlaten wanneer een witte nadert. Een van de vele vernederende regels en wetten van het apartheidsregiem. Nelson is in het begin een slimme naïeve leerling die zich al snel voelt aangetrokken tot het ANC en de communistische partij.
Het broeit en smeult dan al in grote steden van zuid Afrika. Er komen vergaderingen en er zijn werkonderbrekingen. Nelson leest de geschriften van Gandhi die het als kleuring in Zuid-Afrika toch tot advocaat heeft weten te schoppen en die door Mandela wordt bewonderd. Dat wil de jonge Nelson ook. Het lukt hem om met hulp van familie te gaan studeren en ondanks de erbarmelijke omstandigheden die een normaal mens tot wanhoop zouden hebben gedreven, behaalt hij zijn bull. Hij mag als zwarte advocaat echter nooit het woord richten tot de witte rechters. Een zwarte is daar te min voor en zijn al snel groeiende advocatenkantoor moet zich bedienen van witte woordvoerders die wel tegen witte rechters mogen spreken. Het kantoor van Mandela behartigt de zaken van zwarten en kleuringen en wint met gebruikmaking van witte wetten veel zaken. U snapt dat het een doorn in het oog van de witte machthebbers is en een confrontatie kan niet uitblijven. Hij ontvlucht Zuid-Afrika en na een succesvolle rondgang door verschillende zwarte buurlanden en Europa, waar hij ervaart dat zwarte mensen niet worden vernederd, keert hij strijdvaardig terug in zijn vaderland. Het wordt een kat en muis spel tussen de veiligheidspolitie die hem wil oppakken, omdat hij als zwarte niet zonder toestemming van witten het land had mogen verlaten en Nelson die overal toespraken houd voor het ANC.
In die tijd beginnen het ANC en Mandela zich los te maken van de communistische partij en verlaat hij de weg van geweldloze opstand. Nelson Mandela ( en dat wist ik niet) kiest het pad van het geweld als antwoord op de fysieke gewelddadige onderdrukking door de witte machthebbers. Bomaanslagen, sabotage en heftige rellen zijn het gevolg en er vallen veel voornamelijk zwarte slachtoffers. Hij wordt gearresteerd en veroordeeld tot levenslang op robbeneiland. De witte machthebbers weten dan nog niet wat voor een gevaarlijke traag tikkende tijdbom ze hebben binnengehaald. Grote buitenlandse mogendheden zoals Amerika, Europa en natuurlijk de vele Afrikaanse buurlanden kiezen de kant van het ANC en Mandela, die, zonder dat hij het zelf weet een icoon wordt voor de strijd tegen onderdrukking en apartheid.
Velen van u weten hoe het verhaal eindigt en diegenen die dat niet weten moeten vooral dit boek lezen. Mijn respect voor een man als Mandela is zeer groot. Ik denk echt dat hij het verschil heeft gemaakt. Voor dit boek had hij een betere ( lees frisse, geëngageerde of bevlogen) schrijver kunnen inhuren. Het verhaal is waarschijnlijk zeer correct en feitelijk juist, doch gortdroog opgeschreven. Ik kwam er maar met moeite doorheen en dat vervulde me met schuldgevoel. Een man als Mandela, daar mag je gewoonweg niets slechts over zeggen. Ook niet over zijn biografie? Dat het een saai en zakelijk boek is geworden doet niets af aan de grootheid van zijn werk. Misschien is het ook wel verstandig om het zakelijk en afstandelijk op te schrijven, maar ik miste toch het drama, de bezieling en de pijn die deze man heeft gemaakt tot wie hij geworden is.
Zoekt u een boek dat de strijd, de romantiek, de pijn en het dramatische verhaal vertelt, dan heeft u aan dit werk een zware dobber. Maar wanneer u wilt weten hoe Nelson Mandela het uiteindelijk tot president van Zuid-Afrika heeft gebracht dan heeft u hier een dijk van een naslagwerk.
