Een dode stad tot leven gewekt

Pompeii – Mary Beard – Vertaling: Boukje Verheij – Uitgeverij Rainbow – 544 blz.

Een hevige uitbarsting van de vulkaan Vesuvius maakt op 24 en 25 augustus van het jaar 79 abrupt een einde aan de Romeinse stad Pompeii. De stad raakt bedolven onder een meters dikke laag van vulkanisch as, puimsteen en brokstukken. Het leven van honderden inwoners van Pompeii komt plots tot een einde. Toen een menselijke hel, nu een hemel voor het toerisme. Ieder jaar vergapen miljoenen mensen uit de ganse wereld zich aan de restanten van de stad. In dit boek beschrijft de Britse classica Mary Beard op gedetailleerde en levendige wijze hoe de stad en het dagelijkse leven van de inwoners waren georganiseerd en dit op basis van de restanten van honderden mensen, gebouwen, voorwerpen en talrijke teksten en inscripties.

De auteur grijpt in de inleiding de lezer al direct naar de keel door de laatste ogenblikken van een aantal slachtoffers te beschrijven. Een familie, vader voorop, dan de twee dochters en ten slotte de moeder, met haar jurk opgeschort om sneller te kunnen lopen. Een meisje dat zich vastklampt aan haar moeder. Een kamer met twaalf mensen onder wie een meisje van achttien dat negen maanden zwanger was. De eerste archeologen vulden de holtes die hun lichamen hadden achtergelaten op met gips zodat de opgeschorte tunieken, de bedekte gezichten en de lugubere gelaatsuitdrukkingen van de slachtoffers zichtbaar en akelig tastbaar werden.
In negen hoofdstukken reconstrueert Beard het dagelijkse en openbare leven en bestuurlijke organisatie van Pompeii. Zo komen volgende onderwerpen aan bod: wonen, het leven op straat, huis en haard, de schilderingen en decoraties, enkele beroepen en het bestuur van de stad. De laatste hoofdstukken handelen over de lichamelijke geneugten (eten, wijn, seks en baden) en de godsdienst.

Typisch voor Mary Beard dat ze weigert zomaar over te nemen wat archeologen of andere schrijvers over de klassieke Oudheid beweren. Ze stelt continu kritische vragen en heeft over zowat alles haar eigen mening ook al is deze soms gebaseerd op verbeelding of veronderstellingen in plaats van concrete bewijzen. Het stereotiepe beeld dat we krijgen van de Romeinen is niet zo bacchanaal en exorbitant als bepaalde boeken of Hollywoodfilms ons maar al te graag voorspiegelen. Heel wat informatie is ons overgeleverd door biografen van keizers die er alle baat bij hadden een en ander veel mooier, luxueuzer en grootser voor te stellen. Neem nu de huisvesting. Grote riante villa’s treft men nauwelijks aan in Pompeii ook al waren er bijvoorbeeld woningen met een mooi uitzicht op zee. De meeste villa’s of grotere huizen kenden heel wat donkere kleine kamers waar het daglicht nauwelijks doordrong. De keukens waren dikwijls heel klein net als de eetkamers (triclinia). Deze waren zeker niet gebouwd voor uitgebreide schranspartijen. De meeste Pompejanen woonden in kleine kamertjes. Sanitaire voorzieningen ontbraken dikwijls en uit archeologisch onderzoek is gebleken dat het dieet vrij eenzijdig was. Publieke badruimtes waren ook in Pompeii aanwezig maar er kunnen terecht vragen gesteld worden over de hygiëne. Het water werd noch ontsmet noch regelmatig ververst.

Het boek is rijk geïllustreerd met figuren en afbeeldingen in zwart-wit. Een opmerking: in de tekst wordt naast deze afbeeldingen en figuren ook verwezen naar illustraties. Deze zijn niet terug te vinden in het boek. Achterin krijgt de lezer nog heel wat extra’s: Mary Beard geeft een aantal tips voor wie Pompeii wil bezoeken alsook haar persoonlijke top tien van gebouwen die doorgaans open zijn voor het publiek. In een uitgebreide bibliografie licht de auteur per hoofdstuk toe welke info ze precies uit welke bron heeft gehaald. Na een samenvattende lijst van alle afbeeldingen en figuren volgt nog een register. Voorin het boek is nog een plattegrond van Pompeii opgenomen met de belangrijkste bezienswaardigheden. Het boek werd door uitgeverij Rainbow uitgegeven voor een zacht prijsje in een zeer handige pocketvorm met een soepele kaft.

Wie van plan is Pompeii te bezoeken zal door het lezen van dit boek zijn bezoek een grote meerwaarde geven.

Kris Muylle