Macaber, maar prachtig en ontroerend verhaal

Hars – Ane Riel – Vertaling: Kor de Vries – Prometheus – 270 blz.

Ane Riel studeerde kunstgeschiedenis en publiceerde diverse educatieve boeken. Met Hars brak zij wereldwijd door als literair auteur.

“Het was donker in de witte kamer toen mijn vader mijn oma om het leven bracht.”
Dit is de eerste zin en die zet direct de toon voor de rest van het verhaal.

Liv is een meisje van ongeveer zes jaar en ze woont met haar vader Jens en moeder Maria op Het Hoofd. Dat is een schiereiland dat met de Hals is verbonden aan het hoofdeiland, ergens in Scandinavië. Alleen Liv en haar ouders wonen op Het Hoofd. Vader Jens wordt steeds zonderlinger, helemaal na het ongeluk van Liv’s tweelingbroertje Carl en een doodgeboren zusje van Liv, een paar jaar later. Hij verzamelt spullen en het huis en het erf komen elke dag steeds voller te staan met meer troep. Moeder Maria gaat steeds meer eten, wordt groter en dikker en kan op het laatst haar bed niet meer uit.

Als op een dag de oma van Liv op bezoek komt en blijkt dat zij Liv mee wil nemen naar het hoofdeiland, zodat ze naar school kan gaan en met leeftijdgenootjes kan spelen, wordt zij door haar eigen zoon vermoord. Liv wordt daarna doodverklaard door Jens, hij doet het voorkomen alsof zij is verdronken, zodat niemand haar kan komen weghalen. Liv gaat in de grote vuilcontainer wonen, samen met haar teddybeer, haar dode, gebalsemde en in hars gegoten zusje en af en toe een konijn, dat ze uit huis haalt voor gezelschap. Regelmatig gaat ze even naar haar moeder toe om te kletsen en om haar eten te geven, maar voor haar vader wordt ze steeds banger. Jens betrekt haar bij alles wat hij doet. Zo is ze getuige van de moord op haar oma, moet ze mee op strooptochten en leert ze om in te breken bij huizen op het hoofdeiland, zodat ze in hun onderhoud kunnen voorzien. Jens zet overal valstrikken, zodat niemand Het Hoofd meer kan bereiken. Gelukkig is Carl altijd in de buurt om haar te steunen. Carl is allang overleden, maar hij is het onzichtbare vriendje van Liv. Hij is haar andere “ik”, haar handlanger, haar geweten.

Wat me aangenaam verraste in dit boek, is de humor. Op de cover staat “psychologische thriller” vermeld. Het is inderdaad een aaneenschakeling van dramatisch leed met thrillereffecten, maar door de humoristische, droge schrijfstijl krijgt het een heel mooi, lief en ontroerend effect. “Het nieuwe die kerst was dus dat mijn oma net was overleden. Dat hadden we niet eerder meegemaakt, en zijzelf duidelijk ook niet. Ze leek in elk geval nogal verbaasd, zoals ze daar in de groene leunstoel naar de boom opkeek zonder met haar ogen te knipperen.”
Het verhaal wordt grotendeels verteld vanuit Liv’s perspectief. Zij is een wereldvreemd, naïef, lief en onzelfzuchtig meisje en de auteur heeft dit heel mooi weten over te brengen. Maar in één zin weet ze je ook te verrassen en word je diep geraakt. “Op dat moment was Carl bij haar en hij pakte haar hand. Ze fluisterde dat hij niet bang moest zijn. Het waren maar longen van hun zusje in een jampotje.”

Het perspectief van Liv wordt afgewisseld met die van de verteller en van moeder Maria. Dit laatste gebeurt in de vorm van brieven, die Maria begon te schrijven voor Liv toen ze steeds zieker en dikker werd en op het laatst ook niet meer kon praten. Zo krijgen we ook vanuit het perspectief van Maria te lezen hoe het leven op Het Hoofd zich heeft ontwikkeld.

Ondanks dat Liv ernstig wordt verwaarloosd, vooral op het laatst als Jens helemaal doorgedraaid is en Maria nauwelijks nog kan bewegen, heb je toch sympathie voor deze familie. Aan de ene kant wil je graag dat Liv bij haar ouders blijft, want haar vader bedoelt het allemaal goed, hij wil Liv en Maria gewoon beschermen. Maar aan de andere kant wil je dat ze wegkomt uit deze ellendige situatie. Het hele boek door voel je deze spanning. Hoe gaat het aflopen met deze getraumatiseerde familie?

Het verhaal van de vader van Jens, Silas, wordt ook verteld. En we zien hier hetzelfde thema als in het leven van Jens: wat kan totale afzondering doen met een mens? Ook Silas was een zonderling, deed macabere dingen en hij nam zijn zoon daarin mee. Jens op zijn beurt doet hetzelfde met Liv. Weet Liv de ketens te doorbreken en zal zij uiteindelijk een normaal leven weten te leiden, of gaat ze haar opa en vader achterna?

Hars is een boek, waarvan ik heel veel quotes zou willen delen, omdat ze zo mooi, ontroerend of grappig zijn, maar dat zou het verhaal absoluut geen recht doen. Je moet het gewoon lezen en dan voel je hoe het beklijft. Ik zou het boek ook geen thriller noemen, maar het is wel één van de meest ontroerende boeken die ik de laatste tijd heb gelezen.

Erica Ganzevles