Landhuis in Duits romantische stijl

Het landhuis – Anne Jacobs – Vertaling: Silvia Wevers – Xander – 414 blz.

Al direct, voordat je begint te lezen, zie je aan de omslag dat je met romantiek te maken krijgt. Het statige landhuis met de onderkant in een ochtendnevel gehuld; het besneeuwde landschap met het vosje op de voorgrond wijzen duidelijk in die richting. Dit soort romans is erg geliefd, maar toch moeten ze wel wat meer hebben om boven een bouquet-achtig verhaal uit te stijgen. Welnu, deze roman heeft dat extra zeer zeker. Jacobs begint in het verleden, het is november 1939. Hoofdpersoon Franziska (Franzi), woont met de anderen van de oude adellijke familie Von Dranitz op het gelijknamige landgoed met statig landhuis dat al eeuwen aan de familie toe behoort. We maken kennis met die familie en het personeel, waaronder het dienstmeisje Mine.

Het prachtige landhuis staat in Mecklenburg Vorpommern. Polen, waaraan het grenst, is inmiddels door Duitsland bezet, maar de familie maakt zich weinig zorgen; er zal weldra vrede komen. De sfeer en tradities van de oude adel komen hier duidelijk tot hun recht en hun sympathie ligt zeker niet bij “de parvenu Hitler”. Toch zullen zij niet aan de ellende van de oorlog ontkomen. Franzi’s broer Jobst (tweede luitenant) wordt opgeroepen en afgehaald door majoor Walter Iversen, die later nog een grote rol gaat spelen.

Dan wordt de lezer meegenomen naar 1990. Franziska keert terug naar haar geboortegrond en het landhuis. Pas later zal duidelijk worden dat zij in 1944 op de vlucht is geslagen voor het naderende Russische leger, zoals velen met haar. Het landhuis is inmiddels in slechte staat komen te verkeren. Franziska wil het hoe dan ook terugbrengen in de vroegere staat, eventueel met hulp van mensen uit de omgeving. Maar dit gebied was lange tijd deel van de DDR en het verwachte welkom van haar vroegere plaatsgenoten blijft uit.

Zal het Franziska gelukken zich opnieuw in Dranitz te vestigen? Ze blijkt een kleindochter, Jenny, te hebben. Welke relatie(s) heeft zij gehad en hoe zijn die verlopen? Hoe is het gelopen met de overige familieleden, zoals haar zus Elfriede en met Walter Iversen en met het personeel? Wie draagt al jaren dat geheim met zich mee? Het zou voor toekomstige lezer jammer zijn hier nu al iets over te verklappen.

De structuur van het verhaal is nogal complex. In tijd wisselen heden en verleden elkaar voortdurend af. Er zijn ook nog drie hoofdstukken over de oorlogstijd en vlak daarna. Die geven de dagboeknotities van Elfriede, de jongere zus van Franziska weer. Duidelijk maakt Jacobs het door boven het hoofdstuk aan te geven wanneer het verhaal zich afspeelt. Naast tijdswisselingen, is ook het perspectief verschillend. Het meest ligt dat bij Franziska zelf, maar ook bij het dienstmeisje Mine, Elfriede en kleindochter Jenny, wat ook door de auteur aan het begin van het hoofdstuk wordt aangegeven. Beide wisselingen, tijd en perspectief, zorgen ervoor dat de spanning geleidelijk wordt opgevoerd en er ruim voldoende snelheid in het verhaal zit.

Nee, dit boek is geen onnozel romannetje. Telkens blijkt dat de auteur allerlei elementen van de negentiende-eeuwse romantiek gebruikt. Bij elk van de personages ligt de nadruk op hun persoonlijkheid, hun vooringenomenheden, hun intuïtie en hun diepere gevoelens. Zowel positief als negatief komen hun genietingen, hun lusten, zowel als hun lijden en angsten duidelijk naar voren. Jacobs doet geen moeite om uitsluitend aardige, sympathieke figuren ten tonele te voeren, waarvan je direct gaat houden. Zo gaat Franziska’s dochter, Cornelia, een keiharde communiste, geregeld de confrontatie met haar moeder aan. We kunnen, zeker in het begin weinig meevoelen met kleindochter Jenny, die zich vaak als een bakvis gedraagt. En haar vriendje Ulli is, zeker als het dieren betreft, een onmens te noemen. De inbreng van dit element leidt dan tot gevoelens van onbehagen die aan de negentiende-eeuwse weltschmerz doet denken.

De schrijfstijl van Jacobs mag je gerust soepel noemen en als zodanig prima in het Nederlands overgebracht door Silvia Wevers. Nergens verwordt het tot de gekunstelde schrijfstijl, die zo kenmerkend voor dit soort romans is. De auteur brengt niet alleen afwisseling aan in het perspectief, maar sluit aan op het desbetreffende personage. Die figuren krijgen voldoende diepgang, de bijrollen blijven wat steken in stereotypen. Een enkele keer maakt ze zich wel schuldig aan clichés: “Na zoveel jaren wil ik niets liever dan bij jou te zijn”.

Opvallend is soms de gedetailleerdheid van het verhaal, zeker in de scènes die over de verbouwing van het landhuis gaan, waar het soms overvol is van ‘gevloek en getier’. Die details ontbreken als het gaat over feitelijke geschiedkundige zaken, zowel in de oorlog als daarna. Hier was een beter evenwicht wenselijk geweest. Maar misschien haalt Jacobs dat in bij de vervolgdelen, die in Duitsland al verschenen zijn en waar de Nederlandse fans van de auteur zeker zullen uitkijken naar de vertaling daarvan.

Kees de Kievid