Shakespeare in Rome

Wij van de Ripetta – Tomas Lieske – Querido – 231 blz.

In deze roman laat Lieske de Engelse schrijver en toneelspeler William Shakespeare naar Rome reizen. In werkelijkheid is hij daar nooit geweest, maar het levert een verrassend boek op als Shakespeare daar de schilder Michelangelo Merisi da Caravaggio ontmoet. Twee grootheden uit verschillende kunstvormen die elkaar tegenkomen.
Maar voor het zover is gaat Caravaggio een reis maken buiten Rome. Tijdens die tocht ontmoet hij Francesco. Hij is onder de indruk van de jongen die Cecco wordt genoemd. Caravaggio neemt hem mee naar Rome en zal hem vaak als model gebruiken. Op de avond van hun aankomst zijn ze getuige van een afschuwelijk schouwspel. Er wordt iemand vermoord in een steeg bij het schaarse licht van een flakkerend vuur. De scène doet denken aan de schilderijen van Caravaggio, de donkere achtergrond met vooraan de oplichtende gezichten en kleding van de figuren. Het is een sleutelscène, want het tafereel duikt telkens op in de nachtmerries van Caravaggio.

Een wijnlokaal

De rest van het verhaal speelt zich af in de Via di Ripetta, een straatje in Rome in een wat achteraf wijkje vol ongure types en hoeren. Belangrijke plek in de straat is het wijnlokaal Ca l’Emile. Waar een vaste groep gasten elke dag samenkomt om wijn te drinken en te kletsen. Die stamgasten zijn de vertellers. Op een dag komt Shakespeare het wijnlokaal binnen. Eerst moeten de stamgasten niet veel weten van deze kromsprekende buitenlander waarvan ze de naam niet goed verstaan. Hij wordt aan Caravaggio voorgesteld als ‘Shaksbird’. Shakespeare, in het boek steeds ’Will’ genoemd, wordt al snel in de harten gesloten als hij een gulle gast blijkt die alle bekers laat vullen met wijn. Maar ook de verhalen van de wonderlijke verhalenverteller brengen kleur in het leven van de stamgasten.

Ze bewonderen elkaar

Will wordt een bewonderaar van Caravaggio wiens schilderijen in vele kerken in Rome hangen. De schilder staat nogal sceptisch tegenover Shakespeare. Hij vindt toneelspelen inferieur aan de schilderkunst. Toneelspel is slechts fantasie en als het spel voorbij is hebben de mensen alleen nog hun herinnering aan het stuk, is zijn mening. Bovendien heeft hij een hekel aan fantasie. In zijn schilderijen geen engelen en wolken, zoals in die tijd gewoon was, maar de rauwe werkelijkheid.

Om Caravaggio te laten zien wat hij in zijn mars heeft, speelt Shakespeare aan de oever van de Tiber een scène die de schilder verbijstert.
“… in het avondlicht veranderde Will in een paard. Dat wil zeggen in een ruiter op een onwillig paard. Of wilde dat zeggen: in een ruiter zonder paard?
Tot stomme verbazing van Caravaggio groeide Will.”
Caravaggio moet zijn mening bijstellen. Nu hij het visuele aspect van het toneelspel heeft gezien, is hij onder de indruk. Het is heel anders dan de comedia del arte die in Rome destijds geliefd was, waarin steeds vaste personages optraden.

Lena

Er ontstaat enige spanning tussen de twee mannen als Lena, een geliefd model van Caravaggio, verliefd wordt op Will. Lena is een prostituee, maar Will mag gratis de liefde met haar bedrijven. Caravaggio is jaloers en wat er in zijn hoofd omgaat, is onduidelijk. Lieske geeft wel aan dat de schilder gewelddadig is. Hij komt een keer terug in het wijnlokaal met een flinke hoofdwond. Tot een gevecht tussen de twee mannen komt het niet. Caravaggio gebruikt Lena als model voor de heilige maagd en Will mag poseren voor de apostel Johannes voor het schilderij De dood van de heilige maagd.

Vertrek

Intussen loopt Will steeds meer gevaar. Buitenlanders, eigenlijk iedereen die van buiten Rome komt, worden lastig gevallen door ‘de gezuiverden’, een op de Ku Klux Klan gelijkende groep die als een soort burgerwacht door Rome struint en graag alle vreemdelingen wil uitzetten. Caravaggio redt Will een keer als hij omringd wordt door een groep gezuiverden.

Als Shakespeare vertrekt, wordt hij letterlijk op handen gedragen naar het schip dat hem terug zal brengen naar Engeland. Lena wordt overmand door liefdesverdriet. De anderen zijn zo aan Will en zijn verhalen gehecht geraakt dat ze ontgoocheld achterblijven.

Sprankelend taalgebruik

Veel spanning zit er niet in Wij van de Ripetta. Het boek moet het vooral hebben van het sprankelende taalgebruik van de schrijver. Ook zijn beschrijving van het Rome van toen, maakt indruk. Tomas Lieske kan misschien niet schrijven zoals Caravaggio schilderde, maar hij komt een heel eind. Voor wie van echte literatuur houdt, is het voldoende om het boek te lezen en af en toe even terug te bladeren naar een mooie scène. Maar ook om de beschreven schilderijen op te zoeken en te bekijken. Misschien zelfs om een biografie te lezen over Caravaggio die een heel turbulent en interessant leven leidde.

Pieter Feller