Prachtig beschreven bizarre relatie
Hoe laat eigenlijk – Jannah Loontjens – Prometheus* – 301 blz.
Als je een vrouw bent en je vriend sluit je in het begin van de relatie, na een ruzie op in zijn appartement en slaat je als hij terugkomt, blijf je dan bij zo’n man? Aaf doet het wel. Ralph, filmer van beroep, is een vreselijk jaloerse man en toch hebben Aaf en hij als het boek begint al een jarenlange relatie. Ze zijn samen naar Senegal afgereisd, want zij gaat daar een artikel schrijven voor een weekblad over een kunstmanifestatie in Dakar. In die stad speelt het verhaal zich helemaal af. Ralphs carrière zit in het slop en hij had de tijd om met Aaf mee te gaan. Het leek hem goed voor hun relatie.
Het is mei 2002, de maand waarin Pim Fortuyn werd vermoord. Het verhaal begint met een scène waarin Ralph Aaf opsluit in hun hotelkamer. Nog steeds vertrouwt hij haar niet en zij laat het zich welgevallen. Achteraf blijkt dat het de laatste dag is in Dakar, waar ze al een paar weken verblijven. Om en om volgen we belevenissen van de twee, met flashbacks. Een bijzonder liefdesverhaal over een stel dat je niet snel in werkelijkheid zult tegenkomen. Dat hoeft ook niet, als de schrijver maar aannemelijk kan maken dat het zou kunnen bestaan en dat lukt Jannah Loontjens voortreffelijk.
Het boek stamt uit 2011, is dus twee jaar uit en waarschijnlijk is de verkoop al tot een minimum gedaald. Hoe laat eigenlijk is een roman die heel goede recensies kreeg, genomineerd werd voor de Halewijnprijs en nu geruisloos dreigt te verdwijnen. Ten onrechte. Ik zal niet zeggen dat Hoe laat eigenlijk een meesterwerk is, maar het is zo mooi geschreven dat het wel een groot lezerspubliek verdient. Dat kan altijd nog, want ook oudere boeken kunnen ineens bij een nieuw publiek aanslaan, denk maar aan Stoner van John Williams.
Loontjens heeft o.a. filosofie gestudeerd en dat kun je goed merken. De personages hebben allemaal een interessante gedachtewereld. Het klinkt misschien banaal, maar het boek gaat gedeeltelijk over het spreekwoord ‘zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten’, want filmer Ralph is zelf een overspelige jaloerse leugenaar en hij gaat er dus vanuit dat anderen dat ook zijn. Ralphs karakter komt het best naar voren als Aaf een voedselvergiftiging oploopt na het eten van een ijsje en hij besluiteloos toeziet hoe Senegalese mannen zich over haar ontfermen. Hij voelt zich buitengesloten, maar het is zijn eigen schuld. Hij vlucht en huurt een motor, Aaf aan de zorgen van Diaz overlatend, een inheemse moslim die haar verzorgt en prompt een verhouding met haar begint. Diaz is zelfs zo gek op haar dat hij met haar wil trouwen. Aaf wordt smoorverliefd op hem. Maar is er een toekomst voor een donkere Senegalese moslim zonder opleiding en een hoogopgeleide blanke Nederlandse?
Hoe het verhaal afloopt, vertel ik uiteraard niet. Er zit nog veel meer in het boek, zoals een grappig relaas over Ralphs burn-out, de verkoop van hun paspoorten in Dakar en de bijna onmogelijke opgave om via de ambassade nieuwe identiteitspapieren te krijgen. Ralph bouwt zelfs nog een liefdevolle relatie op met Moussa, een inheemse jongen van tien jaar.
Het gaat in een boek natuurlijk niet alleen om de inhoud, maar voor de liefhebber ook om de stijl. Loontjes heeft een aangename beeldende stijl, zoals blijkt uit dit stukje, als Aaf met Diaz in bed ligt.
‘Het geluid van de zee proefde ik in mijn mond, mijn lichaam luisterde, werd wijder, zachter; vloeibaar alsof het in de matras wegzonk, deel werd van de schuimplastic vlokken, van de veertjes in het kussen. Mijn billen zonken, mijn ledematen spreidden zich, mijn huid vloeide de ruimte in, werd water en lucht tegelijk, tot alles ineens weer bij elkaar kwam, mijn lichaam zijn vorm hernam en ik mezelf aan Diaz voelde vastklampen alsof ik werkelijk in de materie om mij heen zou kunnen verdwijnen.’
In een interview vertelde Loontjens dat veel mensen schrijven om sporen na te laten of met de heimelijke wens om beroemd te worden, terwijl beroemd zijn je helemaal niet gelukkig maakt. Maar schrijvers schrijven ook om gelezen te worden. Loontjens verdient sowieso meer lezers. Dit boek in elk geval!
*Jannah Loontjens is intussen overgestapt van uitgeverij Prometheus naar uitgeverij Ambo die de rechten van Hoe laat eigenlijk heeft overgenomen. Het boek is nog te koop. Je kunt het hier bestellen.
Pieter Feller
