Schets van beschadigde mensen

De twaalf stammen van Hatty – Ayana Mathis- vertaald door Harm Damsma en Niek Miedema – Uitgeverij Atlas Contact – 320 blz.

De roman is een aaneenschakeling van hoofdstukken, die elk gewijd zijn aan Hattie of een van haar kinderen, geboren in een tijdsspanne van meer dan dertig jaar. Hattie is een zwarte vrouw, opgevoed in het Zuiden van de VS, die met haar moeder en zus naar Philadelphia verhuist. Ze trouwt jong en krijgt op haar zeventiende haar eerste kinderen; een tweeling. Hattie blijkt slecht voorbereid te zijn op het moederschap, ze is in wezen zelf nog een kind. Je krijgt een steeds beter beeld hoe het in het huishouden van Hattie toeging door elke hoofdstuk dat vaak uit oogpunt van een van de kinderen verteld wordt.

Hattie is een koppige vrouw wier trots haar in de weg staat van het verbeteren van zichzelf en het leven van haar kinderen, vooral na de dood van de tweeling. Zo lees je over haar zoon Six, een jongen die toevallen heeft, die de plaatselijke predikanten interpreteren als een directe lijn naar God. En over naar Bell, de dochter die het leven op wil geven. Floyd, de muzikant die het moeilijk heeft met zijn huidskleur en zijn seksuele voorkeuren. Elk personage is gebrekkig of beschadigd op een bepaalde manier, maar Mathis schrijft over hen met liefde en genegenheid die aansprekend is.

Alice is een ander beschadigde dochter, ze voelt zich nog steeds schuldig dat ze haar jongere broer liet worden misbruikt door een leraar in hun kindertijd. Ze is goed getrouwd en verhuisd naar de gegoede wijk, maar ze is niet gelukkig met haar vermeende maatschappelijk succes en kan niet genieten van haar leven.
Mathis legt hun ambities, ijdelheden, maar ook hun zwakheden bloot, maar ze is nergens veroordelend, noch naar de personages zelf, noch naar de moeder die hen heeft opgevoed. In het begin had ik wat moeite met de losse verhalen, ik wilde graag weten hoe het verder ging met de kinderen van Hattie.

Maar langzamerhand kwam ik er achter dat dit eigenlijk helemaal niet centraal staat in dit boek. Alle verhalen samen maken juist het beeld van het gezin en de centrale figuur Hattie. Elk kind maakt vanuit zijn of haar verhaal het gehele verhaal completer. Dit menselijke aspect stijgt voor mij uit boven het verhaal van zwarte mensen in de periode van ongeveer 1925 tot 1980 in Amerika. Dit is natuurlijk wel de basis van het verhaal, maar heel mooi tekent Mathis de diepere lagen van dit gezin. De beschrijvingen zijn soms hard en pijnlijk, maar nergens beledigend of afkeurend.
Een mooi boek dat je telkens weer wilt pakken om verder te lezen, wat door de verschillende hoofdstukken ook gemakkelijk kan.

Jeanine Notten