Bloedgeld?

Giftig geschenk – Douwe van Domselaar – Uitgeverij Mei – 300 blz.

Douwe van Domselaar woont en werkt in Amsterdam. Hij studeerde Culturele Antropologie aan de UvA en werkt in het onderwijs. In 2022 verscheen zijn eerste literaire werk: de tragikomische verhalenbundel Dit konijntje is koud meneer. In de coronajaren verdiept hij zich in het koloniale verleden van zijn eigen voorouders, hetgeen uiteindelijk leidt tot de huidige roman Giftig geschenk. Met zijn verhaal wil hij graag een bijdrage leveren aan de discussie over het koloniaal verleden van Nederland en zijn eigen familie in het bijzonder.

Opzet van het boek

In zijn roman Giftig geschenk verweeft de auteur de geschiedenis van August en Johan Donkers. August krijgt ruim een eeuw geleden de leiding over een nootmuskaatplantage in Indonesië. Johan is een gesjeesde beurshandelaar in Amsterdam in 1981. De roman beschrijft afwisselend de geschiedenis van August en Johan. Langzamerhand wordt de band tussen beiden duidelijk.

Johan

 Johan, vijfenvijftig jaar oud, woont op een etage samen met zijn schildpad Tony. Sinds drie jaar is hij eigen baas en voor zichzelf begonnen in de aandelenhandel. Soepel loopt dit niet. De onbetaalde rekeningen stapelen zich op. Zijn buffer en spaargeld zijn op en hij komt zelfs maandelijks geld tekort voor de meest basale rekeningen. Veel mensen ziet hij niet, behalve zijn oma en zijn werkster. Op deze laatste is hij een beetje verliefd. Johan vindt zichzelf een loser met zijn slechte financiële situatie. Misschien kan hij nogmaals wat geld van zijn oma lenen. Hij heeft een goede band met zijn oma bij wie hij op zijn achtste ging wonen toen zijn ouders, en even later ook zijn oudere broer, overleden.
Oma voelt Johan uitstekend aan en ziet dat het niet goed met hem gaat. Johan hoort stemmen en heeft meerder nachten achter elkaar dezelfde (voorspellende) nachtmerrie.
Voor oma meer over hun verleden kan vertellen en wat ze van zijn dromen vindt, overlijdt zij. Oma laat Johan een grote som geld na met als voorwaarde dat hij naar Indonesië gaat en contact zoekt met een bepaalde familie. Oma wil dat hij onder andere de eer van de familie Donkers hernieuwd en het op Banda (in Indonesië) aangedaan leed herstelt. Hij moet het masker van Rangda (een Indonesische godin) en de kris van zijn oma (waarover hij zijn nachtmerries had) meenemen.

 August

 In 1889 is August zeventien jaar en zoon van een plantagehouder. August verafschuwt het geweld dat tegen de Indonesische koelies wordt gebruikt. De slavernij is weliswaar officieel afgeschaft, maar in de behandeling van de werknemers is daar nauwelijks iets van merken. August zit in de vijfde klas van de HBS en wil na het behalen van zijn diploma naar Nederland om geneeskunde te studeren. Hij wil erg graag de situatie van de armste Indonesiërs verbeteren en bovendien heeft hij dit zijn moeder op haar sterfbed beloofd. Zijn vader vindt vijf jaar HBS ruim voldoende en eist dat August hem komt helpen op de plantage, zodat hij deze later kan overnemen. Ook heeft vader al een huwelijk voor hem gearrangeerd. August maakt plannen om stiekem naar Nederland te vertrekken. Hij heeft al een woonplek in Leiden geregeld en het studiegeld betaald. Er komt echter een kink in de kabel als zijn vader overlijdt. Hij is gedwongen de plantage over te nemen met schulden en al. Ook komt hij niet onder het gearrangeerd huwelijk uit. August voelt zich erg onzeker in zijn rol als plantagehouder en wantrouwt iedereen. Hij komt niet uit de schulden en iedereen lijkt hem tegen te werken. Deze omstandigheden brengen hem tot gedrag ten opzichte van zijn werknemers dat hij vroeger verafschuwde. Op de plantage wordt de situatie voor hem steeds moeilijker, helemaal als zijn vrouw en pasgeboren zoontje overlijden.

 Johan in Indonesië

 Johan reist naar Indonesië. Hij leert hier veel van de geschiedenis van het land en over zijn eigen afkomst. Verschillende geheimen worden geopenbaard en allerlei familieverbanden onthuld. Ook de betekenis van de kris en het masker wordt duidelijk.

 Slavernij

 Een boeiend boek over onder andere het koloniale verleden van Nederland in Indonesië. Bij slavernij wordt meestal aan landen als Suriname gedacht, maar ook in Indonesië werden mensen tot slaaf gemaakt. Leuk is de herkenning (voor de wat oudere lezer) van hetgeen zich in de begin jaren tachtig afspeelt in Amsterdam.

 Jitske Bijker