Een boek met een hart voor ons hart
Ons hart – Pedro Brugada – Uitgeverij Lannoo – 288 blz.
De naam Brugada is in de wereld van de cardiologie een naam als een klok. In 1986 werd de Spaans-Belgische cardioloog Pedro Brugada geconfronteerd met een radeloze Poolse vader. Zijn dochtertje was gestorven en zijn zoontje van drie jaar had al enkele keren het bewustzijn verloren. De elektrocardiogrammen van beide kinderen waren vrij gelijk waardoor een erfelijke oorsprong mogelijkerwijze aan de oorsprong van de problemen lag. Pedro Brugada beet zich samen met zijn broers Joseph en Ramon vast in deze vaststellingen en samen ontdekten ze de genmutatie die ervoor zorgt dat er te weinig natrium in de cellen van het hart terecht komt. Hierdoor kunnen zich hartritmestoornissen voordoen. Pedro Brugada werd door zijn ontdekking een autoriteit op het vlak van het hart.
Professor Brugada heeft nu een boek uitgebracht waarin hij samen met wetenschapsjournalist Marc Geenen op een duidelijke, gemoedelijke en laagdrempelige wijze een aantal aspecten toelicht over onze motor. Na een inleiding over zijn jeugdjaren en opleiding komt in het eerste hoofdstuk de bouw van het hart aan bod. We maken onder meer kennis met de zogenaamde kleine en grote bloedsomloop en met de elektrische impulsen die door de sinusknoop worden opgewekt. Verder wijst Pedro Brugada op de duidelijke verschillen tussen het hart van mannen en vrouwen. Deze verschillen zorgen ervoor dat de symptomen van een hartinfarct tussen beide seksen sterk kunnen verschillen. Dat leidt ertoe dat klachten van vrouwen met sterke kransslagadervernauwing (vermoeidheid, kortademigheid of rugpijn) verward worden met problemen van de menstruatiecyclus of de menopauze. Niet onbelangrijk: in Vlaanderen sterven duidelijk meer vrouwen dan mannen aan hartziekten. Inzake de ontwikkeling van het hart bij een embryo haalt hij een recente studie aan van de Universiteit van Oxford waarbij men heeft vastgesteld dat vooraleer zich een buisvormig structuurtje heeft gevormd dat zich zal ontwikkelen tot een hart, een groepje cellen reeds in hetzelfde ritme contraheert.
Pedro Brugada beschrijft het hart als een samenspel van mechanica, loodgieterij en elektriciteit. Net als bij een auto kan er ook met het hart van alles mislopen wat hij beschrijft in een volgende hoofdstuk. Heel verhelderend omdat een aantal termen in de volksmond door elkaar wordt gehaspeld. Zo zijn de begrippen ‘hartinfarct’ en ‘hartaanval’ synoniemen van wat in het vakjargon ‘myocardinfarct’ wordt genoemd. Wie geconfronteerd wordt met een onderzoek van hart en bloedvaten, gaande van een eenvoudige bloeddrukmeting tot hartkatheterisatie, zal in het daaropvolgende hoofdstuk heel wat nuttige informatie vinden.
Het laatste deel van Brugada’s boek is zeer praktisch en interessant: wat kan je zelf doen om je motor in zo goed mogelijke conditie te houden. Een van de tips: koop een hond. Iedere dag minstens een halfuurtje intensief bewegen heeft al een belangrijk effect op je cardiale gezondheid. Voor wie een zittend werk heeft, is ook een paar uur per dag staan al heilzaam. Dat roken niet gezond is, weet ondertussen iedereen. Inzake preventie heeft Brugada ook zijn eigen duidelijke mening: de horrorfoto’s van longkanker leiden tot gewenning bij de roker. Wijs meer op de heilzame effecten van het niet roken op je innerlijke gezondheid en je uiterlijk aldus de auteur. Het goede nieuws is bovendien dat als je stopt met roken de positieve effecten van de tabaksstop zowat onmiddellijk na de laatste trek beginnen.
Voor wie graag geniet van een glaasje wijn, is er positief nieuws: meer dan honderd studies hebben ondertussen aangetoond dat lichte drinkers minder cardiovasculaire problemen kennen dan geheelonthouders of zware drinkers. Alhoewel hier meteen moet aan worden toegevoegd dat veel van deze onderzoeken het drinken van alcohol niet als aparte positieve maatregel kunnen afzonderen van andere factoren zoals gezonde voeding. Verder komen er nog heel wat andere tips over voeding aan bod die onze (groot)moeders ons al leerden: met mate en gevarieerd eten, goed kauwen, vers voedsel eten, niet te veel gesuikerde dranken zoals limonades en cola drinken enz. Maar ook wijst de dokter op het feit dat veel mensen eten als een soort compensatie voor emotionele problemen. Pak dus deze problemen ook aan. In ditzelfde hoofdstuk besteedt Brugada nog heel wat aandacht aan wat je moet/kan doen bij een hartstilstand.
Tot slot breekt de auteur een lans voor preventieve controles. Het is duidelijk iets dat hem na aan het hart ligt maar waar niet iedereen hem in volgt. Mensen zouden om de zes jaar (of vaker als er tussentijds vragen of problemen zijn) op (gratis) psychomedische controle moeten gaan. Hij pleit er voor om degelijke sportmedische testen terug te betalen en een meldpunt te installeren voor hartstilstand tijdens of kort na het sporten. Verder moet hartmassage aan iedereen worden aangeleerd en moeten er meer hartstarters komen. Hij besluit zijn boek met erop te wijzen dat een dokter ook niet onfeilbaar is en dat je als patiënt een duidelijke uitleg moet krijgen. Gebrek aan communicatie vanuit de kant van de dokters vindt Brugada een van de grote manco’s in onze gezondheidszorg.
Ofschoon hij een hartspecialist met internationale faam is, heeft Brugada de gave om op een klare, laagdrempelige en duidelijke manier allerlei aspecten die verband houden met ons hart toe te lichten. Waar nodig wordt de tekst ondersteund met zeer duidelijke tekeningen. Achterin vinden we nog een verklarende woordenlijst en een register met ziektes en medische problemen. Het is een boek met een zekere diepgang maar door de helderheid waarmee het geschreven is, richt het zich tot een breed publiek. Het is ook een aanrader voor bijvoorbeeld studenten verpleegkunde.
Kris Muylle
