De bron vind je door tegen de stroom in te gaan
Tegentijds eigendraads – Rik Torfs – Van Halewyck – 309 blz.
Rik Torfs is sinds 1 augustus 2013 rector van de Katholieke Universiteit Leuven. De specialist in het kerkelijk recht is reeds jaren een bekend mediafiguur in Vlaanderen. Een status die hij te danken heeft aan zijn regelmatige medewerking aan radio- en televisieprogramma’s gaande van puur amusement tot het zeer ernstige genre. Momenteel is hij ook te zien op de Nederlandse televisie meer bepaald op de Evangelische Omroep in het discussieprogramma De Tafel van Tijs.
Het boek Tegentijds eigendraads is een bundeling van een negentigtal columns die Torfs schreef voor De Standaard in de periode tussen 7 maart 2011 en 2 augustus 2016. Tijdens de eerste jaren van deze periode was hij nog lid van de Belgische Senaat. Een periode die hem al bij al niet erg bevallen is wat ook al sterk tot uiting kwam in zijn vorige bundel met columns De vrijheid om te twijfelen. Met enig cynisme schrijft hij nu: “Als u geen slecht mens bent, maar er talent voor hebt, moet u politicus worden.”
In Vlaanderen is het politieke debat minder vrij dan we denken. “Als iemand ja knikt, betekent het soms dat hij akkoord gaat. Vaker nog dat hij niet over de vrijheid beschikt om neen te zeggen.” De politiek is voor Torfs een keurslijf geweest waar zijn nuancerende en twijfelende houding absoluut geen vruchtbare aarde vond om te ontkiemen.
Torfs haalt de inspiratie voor zijn columns o.m. uit wat zich op een bepaald moment aandient in de actualiteit en dikwijls is de politiek niet ver weg. De komst van twee panda’s naar België in februari 2014 haalt hij aan om er nog eens fijntjes op te wijzen dat de dalai lama in 2005 niet welkom was in België terwijl Barack Obama het wel aandurfde de man te ontvangen op het Witte Huis. “China wil niet een land zijn dat Tibet onderdrukt, maar gewoon de gezellige heimat van aaibare panda’s.” Een ander actueel thema in 2016 zijn de stakingen n.a.v. de maatregelen van de regering Michel. Juridisch heeft Torfs daar geen enkel probleem mee: “Een recht is een recht.” Maar hij koppelt hier meteen een moreel aspect aan vast. Is het verantwoord te staken op een moment dat het land wordt getroffen door aanslagen, de welvaart stagneert en de economie pruttelt? Hij stelt meteen voor om eens een jaar niet te staken “uit liefde voor het algemeen belang.”
Inzake een ander actueel thema, de vluchtelingen, tracht Torfs een verklaring te vinden voor de scepsis die heerst bij de burgers. Vele mensen hebben het gevoel dat de vluchtelingen in feite migranten zijn en hier zullen blijven. Deze mensen dringen nu echt in ons bestaan binnen. Bij aardbevingen in Nepal of Haïti wordt de pijn geleden of gelenigd in een ver land. Hierbij valt het op dat de pers zich genereuzer opstelt dan een groot deel van de bevolking en meer dan vroeger een morele rol opneemt. Journalisten zijn trouwens “een groep op zichzelf geworden, die op een vrij gelijklopende manier naar maatschappelijke ontwikkelingen kijkt.” Hun gedachtegoed is redelijk voorspelbaar geworden net als dat van werkgevers, vakbonden of kunstenaar, aldus Torfs. Zijn weerzin tegen uniformiteit en gelijkheid is trouwens iets dat ook in andere columns vaak terugkomt. Dit gaat van de grote uniformiteit van de huidige winkelstraten zoals de Meir in Antwerpen of de Kalverstraat in Amsterdam tot de woontorens van Le Corbusier of Renaat Braem. Deze bouwmeesters gingen er van uit dat mensen met eenzelfde materiële positie gelijke verlangens hebben. Dat geluk gelijk verdeeld wordt. Maar in het oude Sovjetimperium bijvoorbeeld leidde materiële gelijkheid tot geestelijke ongelijkheid. Hij waarschuwt ook voor een staatspedagogiek in onze scholen die ervoor moet zorgen dat de burgers op dezelfde manier denken over bijvoorbeeld integratie en tolerantie. Degene die pleiten voor een verplicht vak burgerschapsvorming zijn dikwijls degenen die (schijnbaar) pleiten voor diversiteit. De leraar wordt enkel nog een uitvoerder van leerplannen. “Het beroep van leraar is een creatief vak met artistieke trekjes. Een parfum van vrijheid hoort in het klaslokaal te hangen.” Zijn huidige functie als rector van de KU Leuven zorgt er ook voor dat onderwijs regelmatig voorkomt in zijn columns. Zo neemt hij bijvoorbeeld de huidige publicatiedruk op de korrel waarbij wetenschappers artikels moeten publiceren in bepaalde tijdschriften. Daarvan hangt een groot gedeelte van de financiering van hun onderzoek af. Maar hierbij wordt te weinig gekeken naar de intrinsieke waarde van een publicatie.
Torfs heeft een heel herkenbare schrijfstijl met tal van stijlfiguren en veel humor, spitsvondige one-liners, ironie en zelfspot: “Ik heb veel geleerd dankzij het kerkelijk recht, een wetenschap die ik eenieder aanbeveel, evenwel zonder haar op te dringen, wat extreme zelfbeheersing vergt”. Hij geeft blijk van een grote belezenheid. Met een kritische blik analyseert hij onze maatschappij, onderwijs, politiek en pers waarbij ook zijn christelijke geloofsovertuiging sterk tot uiting komt. Torfs pleit vaak voor al wat menselijk is en niet meteen in geld of nut uit te drukken is. Tegentijds eigendraads is een boek om met kleine beetjes te proeven bij voorkeur met een goed glaasje bourgogne.
Kris Muylle
