China, een land van controle
Dochters van Mulan – Bettine Vriesekoop – Brandt – 272 blz.
China is een van de grootste landen op onze aardbol en vrouwen maken ongeveer de helft uit van de bevolking. Hoe gaan deze vrouwen om met hun vrouwelijkheid en seksualiteit, wat voor plek nemen zij in de maatschappij in, en wat is de invloed van de eenkindpolitiek op hen en op de Chinezen in het algemeen? In dit fascinerende boek neemt Vriesekoop, die zelf jarenlang in China woonde, ons mee op reis. Ze interviewt een twintigtal vrouwen uit diverse lagen van de bevolking en diverse disciplines en tussendoor krijgen we kort en krachtig een overzicht van de Chinese geschiedenis voorgeschoteld. Ook Vriesekoops fascinatie voor de Amerikaanse schrijfster Pearl Buck, die een groot deel van haar leven in China woonde, komt aan de orde.
De titel slaat op de legendarische zwaardvrouw Hua Mulan. Zij zou vijf- of zeshonderd jaar na Christus hebben geleefd en iedere Chinees kent haar geschiedenis. Zij is niet de enige heldin die in China wordt geëerd. In de negentiende eeuw kwam Qiu Jin op voor gelijke rechten van vrouwen en zij was onder andere fel gekant tegen inbinden van voeten, waarmee vrouwen ondergeschikt aan en afhankelijk van mannen werden gemaakt.
De Chinese maatschappij is op een aantal verschillende filosofische systemen gestoeld, onder andere op het Confucianisme, dat in veel opzichten nog altijd het gedrag van een groot deel van de Chinese bevolking bepaalt. Zo moet de man gehoorzamen aan zijn ouders, maar moet de vrouw zowel haar vader als haar man en zonen gehoorzamen. Daarnaast wordt zij ook geacht de ‘Vier Deugden’ te beoefenen: altijd moreel handelen, de juiste woorden gebruiken, bescheiden zijn en vlijtig werken. Chinese vrouwen hebben altijd wel manieren gevonden om hun eigen weg te gaan, maar door de geschiedenis heen hebben ze toch veel de wil van de man moeten volgen. Aan de huidige jonge Chinese vrouw is die regel niet meer erg besteed, maar het blijkt toch vaak moeilijk om onder dat juk vandaan te komen. Met een hoop kunst- en vliegwerk weet ze zich wel zich aan de maatschappelijke druk te ontworstelen, maar dat doet ze vaak door simpelweg dingen te verzwijgen. Zo zullen niet veel meisjes eerlijk kunnen vertellen dat ze een vriendje hebben of dat ze lesbisch zijn, of dat ze een beroep willen kiezen waar hun ouders tegen gekant zijn.
Een aantal keren wordt in dit boek genoemd dat China een land is van controle. De controle van ouders over hun kinderen is zo groot, dat veel jonge Chinezen het water naar de lippen stijgt. Ze voelen zich opgesloten, hebben het gevoel dat ze zich niet kunnen ontwikkelen op de manier zoals ze zelf zouden willen, en laten zich verleiden tot gedrag dat tot problemen leidt. Zo zijn er nergens ter wereld zoveel jonge mensen die aan een soa-aandoening lijden. Jonge Chinezen willen maar al te graag onder de gangbare koppelpraktijken uit, en willen hun eigen liefdesleven bepalen, maar dat pakt niet altijd even handig uit. Single blijven is dan een optie, en het lijkt erop dat er steeds meer Chinese meisjes voor die optie kiezen: liever single dan gekoppeld worden aan een jongen die niet hun eigen keuze is.
Zo interviewt Vriesekoop onder andere een verkoopster van seksspeeltjes, die stelt: ‘Wij, vrouwen van China, hebben te vaak en te lang onze wensen en verlangens onderdrukt. Ik heb er mijn werk van gemaakt om vrouwen te leren waar hun kracht zit: in hun onderlijf.’
Tegelijkertijd blijkt dat heel veel jonge Chinezen niets van seks weten: op school krijgen ze geen voorlichting en ouders beginnen er ook niet over. Als het tot een huwelijk komt, loopt dat vooral in de grote steden, in dertig procent van de gevallen uit op een scheiding. Ook wordt de seks nogal eens buiten de deur gezocht en schrikken zowel getrouwde als ongetrouwde vrouwen er dan niet voor terug om daar een getrouwde man voor uit te kiezen. Het is niet voor niets dat een van de grootste struikelblokken tussen de seksen ‘vertrouwen’ is.
Voor liefhebbers van China zal Dochters van Mulan veel herkenning opleveren, maar ik kan me ook voorstellen dat het hen nieuwe, interessante inzichten biedt. Ook voor mensen die niet veel met China op hebben is dit boek een aanrader. De verhalen van de vrouwen die Vriesekoop interviewde geven je een goed beeld van het dagelijkse leven van gewone Chinese mannen en vrouwen, en van hun worsteling om de man of vrouw te kunnen zijn die ze in het diepste van hun wezen zijn. Het wachten is nu op een boek over de Chinese man, en hoe hij de normen en waarden van zijn land beleeft. Ik kan me voorstellen dat daar nog heel wat onder de oppervlakte schuilgaat waar zelfs de Chinese vrouw geen weet van heeft.
