De Waterzoon – Eva Vriend
Natuur beschermen en bewerken
Het verhaal van Eva Vriend bevat o.a. twee frappante fragmenten. “Bij een analyse van oude krantenartikelen ontdekten wetenschappers dat in de Nederlandse taal pas na 1900 echt positieve ‘natuurwoorden’ werden gebruikt. Tot die tijd ging het meestal over ongedierte en onkruid. De bekende natuurbeschermer Jac. P. Thijsse kreeg in 1901 een column in het Algemeen Handelsblad. Zijn aanhang groeide gestaag en in zijn geschriften keerde hij zich fanatiek tegen de plannen van Amsterdam om het “Naardermeer vol te plempen met het huisvuil van de stad”. Hij verzamelde privaat geld om het Naardermeer te kopen. Er werd een speciale vereniging, “Vereniging Natuurmonumenten”, voor opgericht. Zo werd het Naardermeer Nederlands eerste natuurmonument.
Jac. P. Thijsse
Geboren werd hij in 1865 in Maastricht, maar zijn eerste liefde voor de natuur ontstaat in Grave, waar de woonplek van de familie een aantal tuinen bezat. Een tweede aanzet is te vinden in zijn onderwijzer Natuurlijke historie op de Amsterdamse kweekschool, Coenraad Kerbert, een vriend voor het leven. Een tweede vriend en collega was Eli Heimans, met wie Jac. P. vele publicaties schreef. Ondanks zijn reputatie als beschermer bleek hij voorstander te zijn van de aanleg van de Afsluitdijk en het creëren van nieuwe landbouwgebieden in de polders. Daarop heeft het tweede fragment betrekking: “De mens rukte op, de natuur moest wijken. En daarmee begon het koesteren. Omdat je iets meestal pas mist als je het niet meer hebt”. Vriend merkt vanuit de lezing van zijn columns zijn ideeën op: “De mensheid kon de natuur dankzij haar vernuft ook helpen, verrijken, aanvullen”. Of zoals Thijsse zelf heeft gezegd: “Misschien winnen we meer dan we verliezen.”
Jo Thijsse
De oudste zoon van Jac.P., Johannes Theodoor, kortweg Jo, geboren in 1893 in Amsterdam staat veel minder in de publieke belangstelling dan zijn vader, maar heeft vooral op het terrein van ‘water’ een belangrijke rol gespeeld. Hij had voor Rijkswaterstaat in Duitsland een studie begeleid over waterlopen. In navolging werd in ons land het Waterloopkundig Laboratorium in Delft opgericht. Dan ‘ontmoeten’ vader en zoon elkaar in de bouw van de afsluitdijk. De maakbaarheid van de natuur is het werkgebied van Jo Thijsse.
De verhouding tot de natuur
Je kunt niet ontkennen dat vader en zoon het vaak oneens met elkaar waren. Toch was Jac.P. niet ‘tot over zij oren’ tegenstander van de Afsluitdijk en de inpoldering, zoals vaak gedacht wordt. Het werk van hem binnen de Vereniging Natuurmonumenten houdt soms ook maakbaarheid in, zoals het aaneenvoegen van kleine natuurgebieden tot grotere. Jo had gelijk dat bescherming tegen het water niet alleen kon worden bereikt door dijkverzwaring. Jac.P had geen enkel bezwaar tegen kronkelige beekjes, maar Jo wilde ze liever recht trekken. Jo had weinig oog voor esthetiek, Jac.P. vond nuttigheid geen goed criterium.
Eva Vriend
Aan de auteur van dit aantrekkelijke essay komt de eer toe vader en zoon in een hedendaags perspectief te zetten. In de korte tijd van een generatie verandert dat en zal blijven veranderen. We staan met z’n allen voor een klimaat vraagstuk dat meer dan één oplossing nodig heeft. Wat kan de natuur met hulp van de mens zelf en waartoe is de wetenschap in staat om het tij te keren? Atlas Contact heeft met deze bescheiden uitgave in het kader van de Maand van de Geschiedenis het verleden als spiegel naar het heden doen verschijnen. De inhoudelijke competentie en de plezierige schrijfstijl van Eva Vriend, die we al kennen van haar eerdere publicaties, zorgen ervoor dat we dit essay van harte verwelkomen.
Kees de Kievid
Boek bestellen!
