Dode vissen en een Thaise seksslavin
Otmars zonen – Peter Buwalda – De Bezige Bij – 607 blz.
Wat zouden vrouwen eigenlijk vinden van Otmars zonen? Vrijwel alle – unaniem juichende – recensies die de afgelopen weken verschenen van de nieuwe, tweede roman van Peter Buwalda (1971) zijn geschreven door een man, en dat lijkt me niet toevallig want Otmars zonen is bij uitstek een mannenboek. Maar omdat vrouwen nu eenmaal meer fictie lezen dan mannen is de kans groot dat ook zij massaal Otmars zonen gaan aanschaffen; zou ik het zelf cadeau doen aan een vriendin?
Otmars zonen vertelt het verhaal van Ludwig Smit en Isabelle Orthel. Als jongetje heette Ludwig eigenlijk Dolf, maar door het huwelijk van zijn moeder met Otmar krijgt hij er een stiefzus en stiefbroer bij. Die stiefbroer heet ook Dolf, en om verwarring te voorkomen krijgt Ludwig de naam waarmee hij verder door het leven gaat. Na een moeizaam begin maakt hij carrière bij Shell, en in de 24 uur die het boek bestrijkt is hij op het ondergesneeuwde Noord-Russische eiland Sakhalin op weg naar Hans Tromp, topman bij Shell, voor een zakelijke bespreking maar vooral omdat hij vermoedt dat Tromp zijn biologische vader is. Ludwig is getrouwd met Juliette, een vrouw met ‘een boezempje dat je alleen bij helder weer kon waarnemen’, die hem vooral aanspreekt omdat ze zo ‘bloedserieus’ is.
‘Het gaat je om haar scherpe meningen, hield hij zichzelf (…) voor, het is je te doen om haar dóórvragen, om haar interesse in arthousefilms en wandelen in de natuur (…). Zo knap vond hij haar nou ook weer niet, namelijk. De waarheid was dat zijn sterke wil om haar te veroveren ontsproot aan één terloopse opmerking die ze op een avond in de bus maakte (…): ‘Als ik eerlijk ben geef ik niet zoveel om seks.’
Dat treft, want Ludwig gaat ernstig gebukt onder het probleem dat hij bij het vrijen steevast te vroeg ejaculeert of zelfs, zoals Buwalda het ziet: ‘dat hij sneller klaarkwam dan zijn schaduw’. Juliette is dan zo’n vrouw die een boek Human Sexual Inadequacy voor hem koopt, ‘het was een cadeautje aan hen allebei, haastte ze zich te zeggen’, maar Ludwig voelt zich op zijn ziel getrapt. Zoals hij zich ook, nog heviger, op zijn ziel getrapt voelt als hij, op het ijskoude Sakhalin, een ander geschenk van haar uitpakt, het boek Geweldloze Communicatie, en niets beters weet te bedenken dan de hardblauwe paperback (‘belangrijk voor allen die een eind willen maken aan de vruchteloze cyclus van ruzies in hun relaties’) met een krachtige zwiep uit het raam te smijten. Zo’n man dus, en zo’n relatie…
De tweede hoofdpersoon is Isabelle Orthel, ook al weer een adoptiefkind, uit Thailand ditmaal. Isabelle is onderzoeksjournalist, en een heel goeie ook, en in die hoedanigheid heeft zij eerder van doen gehad met Shell-topman Hans Tromp toen die nog in Nigeria werkte en daar het land letterlijk en figuurlijk vervuilde.
‘er viel niks te beleven wat aan natuur deed denken. Geen vogels, geen apen, geen muggenzwermen. Dode vissen dreven hun tegemoet, het water was verfachtig dik en grijs. De mangrovebossen waarvoor ze soms moesten bukken roken naar tankstation, de bedwelmende nationale geur van conflict en hebzucht.’
Om Tromp zoveel mogelijk bekentenissen te ontlokken voor haar boek over big oil hield Isabelle haar echte beroep verborgen, maar deed ze zich voor als een modemeisje dat wel in is voor een avontuur. Ook Tromp, machoman en machtswellusteling par excellence, is daar niet vies van, en al snel ontwikkelt zich een sadomasochistische relatie van het soort dat we kennen uit Vijftig tinten grijs. Voor een literaire roman is de psychologische onderbouwing van die relatie echter nogal dun, om niet te zeggen ongeloofwaardig. Als opgroeiend meisje raakte Isabelle onder de indruk van de boeken van De Sade, veel verder komt Buwalda niet, en dan rijst uiteindelijk toch de verdenking van effectbejag; van seks, spanning en sensatie omwille van de spanning, de sensatie en de seks. Want hoe fonkelend, speels en geestig Otmars zonen ook geschreven is, het boek mist een doel, een ziel, ware betrokkenheid, of hoe je het ook wilt noemen, dat wordt in deze episode pijnlijk duidelijk. De personages blijven zetstukken in de handen van de schrijver, ze stijgen niet boven hem uit. Buwalda belicht ze van alle kanten, hij heeft genoeg oog voor hun nuances, perversiteiten en kronkels van de ziel, hij sleurt je mee door het verhaal, maar uiteindelijk sta je erbij en kijk je ernaar. En bent blij dat je na afloop zelf weer mag nadenken….
Behalve Ludwig is ook Isabelle op Sakhalin op weg naar Hans Tromp, ditmaal wel degelijk als onderzoeksjournalist, om hem te confronteren met de fatale gevolgen van iets wat hij voor Shell in Nigeria heeft uitgevreten. Tromp weet inmiddels wie de Thaise seksslavin uit zijn Nigeriaanse tijd in werkelijkheid is, hij heeft haar, zegt Buwalda, gegoogeld op uitsluitend haar voornaam en kreeg zes hits (‘Eén Isa, twee Isabels, en drie Isabelles’). Gelooft u het? Isabelle is een van de populairste voornamen ter wereld en het aantal resultaten op het echte Google bedraagt inmiddels 190 miljoen. Maar Tromp, ook hierin kennelijk bigger than life, heeft haar feilloos gespot als journaliste van de Financial Times, en heeft zijn strategie bepaald.
En hier stopt het verhaal. Otmars zonen is het eerste deel van een trilogie; veel van de verhaallijnen en –elementen zijn nog niet afgewikkeld (bijvoorbeeld waarom twee jongens de niet echt neutrale naam Dolf dragen), en veel van mijn kanttekeningen hierboven zouden door de volgende twee delen zomaar kunnen worden weersproken. Dat is onbevredigend: een roman moet, anders dan een aflevering in een tv-serie, op zichzelf kunnen staan en dat doet Otmars zonen niet. Maar misschien was dat, commercieel gezien, ook wel juist de bedoeling….
Hein-Anton van der Heijden
