Een boek vol verrassingen en dubbele bodems

Sweeth Tooth – Ian McEwan. Nederlandse vertaling: Suikertand – De Harmonie – 416 blz.

In 1972 ontwikkelt MI5, de Britse binnenlandse veiligheidsdienst, een project waarbij tien schrijvers en journalisten een beurs krijgen zodat ze vrijgesteld zijn om boeken of artikelen te schrijven. Het geld wordt verstrekt via een keurig fonds, de auteurs weten niet dat MI5 hen betaalt. De toon van de publicaties moet positief zijn over de Westerse politiek, negatief over het communisme. Negen auteurs schrijven non-fictie, de tiende is een jonge schrijver van korte verhalen. De operatie krijgt de codenaam Sweet Tooth.

Ian McEwan’s hoofdpersoon is Serena Frome: jong, blond, dochter van een Anglicaanse bisschop. Ze studeert wiskunde in Cambridge, maar eigenlijk was ze liever Engelse literatuur gaan studeren aan een minder prestigieuze universiteit. Ze is verslingerd aan romans waarin herkenbare gevoelens worden beschreven en die bovendien een happy end moeten hebben. Haar favoriete slotzin is ‘Marry me’. Tijdens haar laatste
studiejaar heeft ze een relatie met een oudere professor die haar introduceert bij MI5. Daar krijgt ze ook een baan. Eerst is dit een onbeduidende functie, maar al snel krijgt ze de opdracht die tiende schrijver te benaderen, hem aan het project te verbinden en hem verder te begeleiden. Ter voorbereiding leest ze al het werk van
deze schrijver, Tom Haley. Bij hun eerste ontmoeting maakt hij iets bij haar los, waarna ze al snel verliefd op hem wordt. Niet een heel professionele benadering voor iemand die inmiddels is gepromoveerd tot ‘assistent desk officer’ bij MI5. Maar ze geeft toe aan haar gevoelens – die wederzijds zijn – en brengt al haar weekeinden
bij Haley door in Brighton. Voor haar bazen houdt ze dit geheim.

Op dit punt aangekomen – ongeveer halverwege de roman – gaat McEwan als een schaker de vruchten plukken van zijn lange voorbereiding. De stukken zijn neergezet, de achtergrondinformatie over MI5 en de politieke en sociale onrust in Engeland heb je als lezer braaf tot je genomen, het eindspel kan beginnen. En dat eindspel blijkt één lange opeenvolging van verrassingen en dubbele bodems te zijn. Spannend maar licht van toon, haast speels. Had ik in het eerste deel van het boek nog de indruk dat dit vooral een verhaal was over spionage, gaandeweg blijkt dat het eigenlijk gaat over het lezen van literatuur, over de liefde, over literaire trucs. De ontknoping is een juweel. Ik heb niet eerder een roman van McEwan gelezen die me met zo’n voldaan maar ook blij gevoel achterliet.

Peter van der Ploeg