Een pacifist
Hoop – Paus Franciscus – Ambo-Anthos – 380 blz.
De hoopvolle titel geeft al aan dat de paus een optimist is. Zijn optimisme, en dat is niet vreemd voor een gelovig man, is vooral gestoeld op Bijbelteksten.
“De ‘dag van Jahwe’, zoals beschreven door de profeten (Am. 5:18; Jes. 2-5; Joël 1-3) zal de grenzen tussen landen vernietigen en de arrogantie vervangen door de solidariteit van velen.”
Uit het boek blijkt dat hij toch meer doet dan alleen hopen op de ingreep van God. Hij werkt zelf ook hard aan een betere wereld. Een verademing is ook dat hij gevoel voor humor heeft.
De familie Bergoglio
Jorge Mario Bergoglio (Buenos Aires, 17 december 1936) is de geboortenaam van paus Franciscus. Zijn voorouders komen uit Italië. Zijn vader, Mario Jose Bergoglio, afkomstig uit de plaats Portacomaro maakte in 1929 met zijn ouders (Jorges grootouders) de oversteek naar Argentinië. Zijn vader trouwde met Regina Maria Sivori. Uit het huwelijk werden naast Jorge nog twee zonen en twee dochters geboren. Alleen zijn zus Maria Elena was ten tijde van zijn pausverkiezing nog in leven.
De paus gaat uitgebreid in op het leven van zijn grootouders en overgrootouders. Zijn vader was het enige kind dat in leven bleef uit het huwelijk van zijn grootouders. Alle andere zeven kinderen stierven een paar dagen na de geboorte aan een toen nog onbekende erfelijke ziekte. De ziekte ontwikkelde zich pas als de foetus acht maanden of ouder was. Omdat zijn vader een zevendemaands kindje was, had hij de erfelijke ziekte niet en overleefde. Een geval van voorzienigheid en niet het enige.
Zijn grootvader Giovanni Bergoglio zou al eerder emigreren naar Argentinië. Het lukte niet om aan voldoende geld te komen en de familie bleef in Italië. Het schip waarmee ze Italië zouden verlaten, de SS Principessa Mafalda, vertrok zonder hen richting Buenos Aires. Het verging op 25 oktober 1927 voor de kust van Brazilië en vele passagiers overleefden de ramp niet. Beide gebeurtenissen leveren voor paus Franciscus het bewijs dat zijn geboorte en later zijn uitverkiezing door het hoogste ambt in de katholieke kerk waren voorbestemd.
Preek en inzet voor de vrede
De paus trekt fel van leer tegen hen die oorlog propageren en die een wapenwedloop op gang willen brengen. Zo’n man hebben we in deze tijd nodig, maar het is twijfelachtig of zijn oproepen tot vrede enig effect zullen hebben op de nu strijdende partijen. In dat opzicht is Hoop niet alleen een autobiografie maar ook een preek.
Hij trekt lessen uit de twee wereldoorlogen. Hij bezocht vele slagvelden en begraafplaatsen. Die bezoeken zorgden menigmaal voor verdriet en een vloed aan tranen over de zinloze opoffering van alle mannen die sneuvelden. Maar niet alleen soldaten sneuvelen, ook vielen en vallen er veel burgerslachtoffers. Tegenwoordig zelfs meer dan soldaten. Het resultaat van een oorlog is bedroevend. Landen worden vernietigd en de haat tussen bevolkingen groeit. Wie heeft er baat bij een oorlog? In elk geval de gewone man niet, zo betoogt de paus. Hij citeert Bertold Brecht die schreef dit na de Eerste Wereldoorlog: “Leden onder de verliezers arme mensen honger, onder de winnaars leden arme mensen net zoveel honger.”
In Hoop zegt de paus: ‘God is vrede.’ Daarom ondertekenden de grootimam van al-Azhar, Ahmed al-Tayeb en hij in 2019 een document over menselijke broederschap. De inhoud komt erop neer dat de twee religieuze leiders zich heftig verzetten tegen het misbruik van religie om oorlogen te rechtvaardigen.
Jeugd en priesterschap in Argentinië
Natuurlijk gaat een groot gedeelte van het boek over zijn jeugd en zijn leven tot aan het pausdom in Argentinië. Eerst was hij geenszins van plan om priester te worden. Hij studeerde af als chemisch technicus, maar studeerde daarna van 1967 tot 1970 theologie aan het Colegio Maximo San José. Op 13 december 1969 werd Bergoglio tot priester gewijd. Hij vertrok enige tijd naar Spanje om zich voor te bereiden op het leven als Jezuïet. Hij bleef pater tot 1979. Van 1976 tot in 1981 heerste in Argentinië de militaire dictatuur onder Jorge Videla. De katholieke kerk hield zich grotendeels afzijdig. Geen heldenrol voor Jorge Bergoglio, maar er bestaat de overtuiging dat hij vervolgden hielp met onderduiken en ontsnappen.
Niet wereldvreemd
Het laatste hoofdstuk begint met: “De kerk heeft altijd een toekomst.” De paus geeft aan dat hij slechts één stap op haar weg is. Franciscus heeft veel gedaan aan de bestrijding van misstanden in en buiten de kerk. Hij is tegen geweld, tegen massaconsumptie en verkwisting en hij geeft aan dat de kerk niet star moet zijn, maar open moet staan voor verandering als die nodig is. Leuk om te vermelden dat de paus zeker niet wereldvreemd is. Uit tal van voorbeelden blijkt dat hij een groot film – en muziekliefhebber is. Uit talloze citaten is ook op te maken dat hij een belezen man is die zeker veel meer tot zich neemt dan alleen Bijbelteksten. Voor wie paus Franciscus beter wil leren kennen is Hoop een goed leesbaar en toegankelijk boek.
Wat ontbreekt is een tijdlijn van zijn leven. Ook een stamboom is afwezig en die had het lezen zeker vergemakkelijkt. Het boek is mede geschreven door Carlo Busso, die in een kort nawoord aangeeft dat eventuele fouten in het boek op zijn conto komen. Geen fouten, maar toch hadden de twee hierboven genoemde zaken het boek verbeterd.
Boek bestellen!
