Een verhelderend perspectief op armoede

Armoede uitgelegd aan mensen met geld – Tim ’S Jongers – De Correspondent – 186 blz.

Armoede uitgelegd aan mensen met geld biedt een persoonlijke en indringende kijk op het leven in armoede. De Belgische politicoloog Tim ’S Jongers (1981) ervaarde hoe het is om in armoede op te groeien. Hij windt er geen doekjes om: armoede is een clusterfuck. Zelfs als je jezelf eruit onttrekt blijft het verleden je achtervolgen. Bovendien laat het armoedebeleid te wensen over door een gebrek aan begrip voor het ware gelaat van armoede door de beleidsmakers. Dit is meteen de kern van het betoog van ’S Jongers: als we armoede effectief willen bestrijden dan moeten we ons niet storten op mensen in armoede maar moeten we éérst de blik van mensen met geld op armoede veranderen.

‘Ze leven in armoede maar toch kopen ze een grote flatscreen. Ze hebben zogezegd geen geld maar toch kopen ze sigaretten!’ Het zijn maar een paar voorbeelden van typische opmerkingen die je vaak hoort over mensen in armoede. Volgens ’S Jongers worstelen we met een enorme begripskloof over armoede. Hij vergelijkt het met een wielerwedstrijd: wie achteraan rijdt, had maar wat harder moeten fietsen. Maar vergeten wordt dat de renners op het podium ook het beste materiaal hebben en de beste coaches en van jongs af aan alle ruimte en steun kregen van hun ouders. Deze begripskloof heeft onder meer als gevolg dat veel interventies hun doel voorbij schieten of de problemen niet structureel aanpakken. Verder dicht geld deze begripskloof niet. Als we een structureel armoedebeleid willen uitbouwen moeten de beleidsmakers – vaak hoogopgeleiden met een goede sociaal-economische positie – vooral naar zichzelf kijken. Ze hebben de macht over mensen, maar missen zicht op hun echte leefwereld. Armoede aanpakken is belangrijk voor onze samenleving. Armoede zorgt voor ongelijkheid, maatschappelijke onvrede en wantrouwen in de overheid en de democratie.

Begripskloof

In het boek probeert ’S Jongers de begripskloof te dichten. Hij doet dit door de vele facetten van armoede te belichten en te verweven met zijn eigen ervaringen. Neem nu bijvoorbeeld de besparingen in Nederland op de mondzorg en het tandartsbezoek. Tijdens zijn jeugdjaren stond mondzorg bij ’S Jongers niet bovenaan het lijstje van belangrijkheden. Gevolg: een slagveld van een gebit waardoor hij zijn glimlach verborg en het nu duizenden euro’s kost om het nog enigszins in orde te krijgen. Wie lager op de maatschappelijke ladder staat heeft meer kans om in een tochtig flatje te wonen waar de schimmel welig tiert ingesloten tussen drukke verkeerswegen. Bovendien is het dan nog vaak in een buurt met veel fastfoodrestaurants waar je vaak rondhangt want er is gratis wifi, het is er warm, het eten is goedkoop en er zijn toiletten. Kortom: boven de maatschappelijke ladder is het niet alleen goed toeven, het is er ook een stuk gezonder.

Een structureel gebrek aan geld leidt niet alleen tot een mindere gezondheid. Het beperkt studiemogelijkheden en sociale contacten en verhoogt de kans op mentale problemen, sociale uitsluiting en schaamte zoals ’S Jongers ook aan den lijve ondervond. Bovendien werkt armoede over de generaties heen. Wie in armoede opgroeit ontwikkelt houdingen, gedragingen en opvattingen die het moeilijk maken om uit die armoede te geraken. Armoede zet zich letterlijk in het DNA vast.

Hoe kan het anders?

De auteur analyseert niet alleen. Hij geeft ook voorbeelden van hoe het anders kan. Dikwijls zijn het plaatselijke initiatieven van een stad of gemeente die hoop bieden. Zo pleit hij voor het inzetten van ‘spreidstandburgers’ – mensen die zelf armoede hebben gekend maar ook kennis hebben van het complexe beleid. Zo worden brugfuncties gecreëerd. Ervaringskennis is echt belangrijk voor een efficiënt beleid. Daarnaast pleit hij voor het aanstellen van één contactpersoon die mensen in armoede begeleidt en alle administratie uit handen neemt waardoor hun stressniveau sterk daalt.

Je moet het maar doen: ondanks de ellende die hij heeft gekend geeft de auteur nog mee dat hij in vergelijking met anderen in diepe armoede nog een zeker voorrecht heeft genoten: ‘Ik heb namelijk nooit last gehad van andere machtsongelijkheden zoals racisme en seksisme of een zichtbare beperking. Ik kan mezelf niet inbeelden hoe ik dat soort afschuwelijk onrecht er nog bij had kunnen nemen.’

Door de toegankelijke schrijfstijl en de laagdrempelige inhoud is dit boek over armoede zonder meer een echte aanrader en eyeopener. Wie dit boek heeft gelezen kijkt nooit meer op dezelfde manier naar armoede.

Kris Muylle