Een zwarte bladzijde uit Nederlands kleurrijke koloniale verleden

De zwarte met het witte hart – Arthur Japin – De arbeiderspers – 433 blz.

In 1997 schreef Arthur Japin het veelgeprezen De zwarte met het witte hart. In deze roman beschrijft hij een stukje van onze vaderlandse geschiedenis.
Hoofdpersoon is Kwasi Boachi, één van de twee Ashantische prinsen die in 1837 door zijn vader, de koning van de Ashanti, aan koning Willem drie wordt geschonken. De twee neven dienen als onderpand voor de illegale slavenhandel die in dit gebied in het zuiden van Ghana floreerde. De Ashanti namen mensen uit aangrenzende gebieden gevangen en verkochten ze aan de Nederlanders.

Het drama in deze roman zit vooral in het feit dat deze jongens van rond de tien jaar oud, uit hun vertrouwde omgeving worden gehaald en worden meegenomen naar een maatschappij die in niets lijkt op waar zij in opgegroeid zijn.
Kwasi en zijn neef Kwame komen terecht in een kostschool in Delft. Daar maken ze kennis met de Nederlandse cultuur, krijgen een opleiding en komen regelmatig bij de Nederlandse Koninklijke familie over de vloer. Vooral met Sophie, de dochter van Anna Paulowna, ontstaat een hechte vriendschap.
Daar krijgen ze ook te maken met discriminatie, pesterijen en fysiek geweld.

De integratie van de twee jongens verloopt tegengesteld. Kwasi probeert zich zo goed mogelijk aan te passen en maakt zich steeds meer los van zijn vaderland. Kwame wil zich koste wat het kost vasthouden aan zijn wortels en blijft vechten tegen de vooroordelen waar ze mee te maken krijgen.
Japin verwoordt dit meesterlijk wanneer Kwasi een Daguerreotypie bekijkt die van de neven is gemaakt. Afhankelijk van de lichtinval, ziet hij het beeld als positief of negatief.
Zo draagt die ene afbeelding twee jongemannen in zich, een blanke met een zwarte schaduw, een donkere met een witte zielenschim. …. Die mannen ben ik allebei geweest.

Kwame wil terug naar zijn vaderland wat uiteindelijk lukt. Zijn oom, de koning van de Ashanti weigert hem zolang hij de taal, die hij inmiddels verleerd is, niet machtig is. Hij gaat op zoek naar iemand die hem kan helpen slaagt hier niet in. Enkele jaren blijft hij in de Nederlandse nederzetting Fort Elmina tot hij alle hoop heeft opgeven en zelfmoord pleegt.
Kwasi slaagt voor het examen voor mijningenieur. Hij vertrekt naar Nederlands Indië om te werken. Tegen zijn zin wordt hij aangesteld als assistent van Cornelius de Groot met wie hij in Delft op de kostschool zat. De Groot vernedert hem regelmatig en Kwasi probeert de Nederlandse regering zover te krijgen dat hij als mijningenieur kan gaan werken. Jarenlang wordt hij tegengewerkt.

Na een lange periode van strijd krijgt hij een stuk land toegewezen waarop hij een koffieplantage mag beginnen. Het land is ruig en verwilderd en het lukt hem niet er een rendabel bedrijf van te maken.
Gedesillusioneerd verhuist hij naar Buitenzorg waar hij de laatste jaren van zijn leven doorbrengt. Die periode vormt de verhaallijn van waaruit teruggekeken wordt op de verschillende gebeurtenissen in Kwasi’s leven.
Een schitterend boek met prachtig en vaak subtiel taalgebruik.

Pim Molemaker