Het gebroken huis – Horst Krüger
Eichkamp
De eerste versie van dit boek verscheen in 1966 en Krüger (1919 – 1999) bracht nog wat wijzigingen aan in 1979. Een oud boek dus. Ik wil niet zeggen dat het een klassieker is, maar het is wel een boek dat de tand des tijds heeft doorstaan. Het boek bestaat uit zes grote verhalen die alle een belangrijk deel van de jeugd van de schrijver bestrijken. Allereerst beschrijft Krüger de Berlijnse wijk Eichkamp. De wijk waar hij opgroeide. Zijn vader was ambtenaar bij het ministerie van Kunst & Cultuur en zijn moeder was huisvrouw. Hij woonde in een rustige straat met huizen die een tuin hadden. De bewoners waren kleinburgers; ambtenaren en middenstanders.
Gezapige dagen
Eichkamp is een onderdeel van Berlijn, maar eigenlijk was het toen een dorp op zich. Krüger heeft geen dagboek bijgehouden, dus wat hij noteert voor dit boek komt uit zijn geheugen. Eichkamp wordt min of meer idyllisch beschreven, hoewel er voor de jeugd weinig te doen was. De zondag was, zoals in veel huishoudens uit die tijd, een vervelende dag om door te komen. Moeder was vaak ziek, maar ze vond toch dat er iemand naar de kerk moest gaan, vader wilde niet en dus was het vaak Horst die de kerk moest bezoeken en daarna moest vertellen waar de preek over ging. In de middag mocht hij met zijn jongere zus naar de bioscoop die buiten de wijk lag.
Hitler aan de macht
Toen in 1933 Hitler aan de macht kwam, veranderde er nog niet veel. Er woonden joden in de wijk die goed waren geïntegreerd.
“Iedere Eichkamper had minstens één goede Jood. Mijn moeder had de voorkeur voor Joodse artsen. ‘Ze zijn zo sensibel,’ zei ze.”
In maart 1938 voltrekt zich een ramp in het gezin. Het heeft niets met Hitlers bewind te maken, maar met zus Ursula, die een zelfmoordpoging doet. Het is een heel onhandige poging met een middel dat kwik bevat, maar niet meteen dodelijk is. Het duurt een dag of veertien voordat ze in het ziekenhuis overlijdt.
Wanja
Op een dag komt er een nieuwe jongen op het gymnasium. Hij komt bij Horst in de vijfde klas en gaat meteen naast hem zitten. Of de vriendschap zich geheel vrijwillig van beide kanten ontwikkelt is niet helemaal duidelijk, maar Horst raakt in de ban van Wanja.
“Wanja woonde in de Westfälische Strasse achter station Halensee in een kaal en somber achterhuis.”
Wanja is niet heel intelligent, maar sociaal is hij al veel verder dan Horst. Hij heeft een oudere vriendin met wie hij in het weekend slaapt. Horst vindt Wanja interessant en bezoekt hem vaak. Hij is dan achttien jaar. Zijn ouders, de nette kleinburgers, keuren de vriendschap af, maar Horst trekt zich daar weinig van aan.
Op een dag ontmoet Horst Wanja’s vriendin, Anni Korn, ze is blond en mager en veel ouder dan Wanja. Anni stelt Horst een vreemde vraag. “’Je gaat toch met ons samenwerken? Je bent toch een van ons?’”
Horst begreep het niet, maar zonder dat hij het helemaal beseft, is hij lid van “een illegale groep die midden in Duitsland en midden in het Derde Rijk tegen Hitler ageerde.”
Op een dag werden ze allemaal gearresteerd.
Wanja en zijn vriendin krijgen lange straffen en komen pas na de oorlog vrij. Horst komt er genadig vanaf. Na een paar maanden is hij weer thuis.
In het leger
Horst Krüger is van 1919 dus niet lang nadat de oorlog is begonnen, wordt hij ingelijfd in het Duitse leger. Hij schrijft er betrekkelijk weinig over. Spectaculair is wel het einde van de diensttijd, als hij samen met een andere soldaat overloopt naar de Amerikanen. Hij geeft wel duidelijk aan wat het verschil is tussen de Duitsers en de Amerikanen. De Amerikanen die op een kalme manier met elkaar en hun gevangenen omgaan en de ruwe manier van de Duitsers.
“Het was een wereld van voetknechten en avonturiers, die klote zeiden, hun gezicht vertrokken, vervolgens brulden en er bier bij dronken.”
Conclusie
Het gebroken huis met als ondertitel: Een jeugd onder Hitler is door vele media al geprezen. “Het is een bijzonder boek”, “Een literair meesterwerk”, “Veel eenvoud en prachtige precisie”. Ik kan daar weinig meer aan toevoegen. Alleen dat het boek, juist in deze tijd waarin verrechtsing in veel landen toeslaat, een waarschuwing kan zijn. Het laat zien wat een dictatoriaal bewind met een gemeenschap en dus ook met een eenvoudig burgerlijk gezin kan doen. Een boek dat nog steeds tot nadenken stemt.
Het gebroken huis is een uitgave van Rainbow Pockets
Boek bestellen!
