Hoe een depressie zich kan manifesteren

Halverwege het einde – Mascha Gesthuizen – Futuro – 223 blz.

Mascha Gesthuizen was werkzaam als huisarts in de Achterhoek. Daar kwam zij veel in aanraking met depressies. Mede door gebrek aan openheid over artsen met psychische klachten, heeft zij een boek geschreven met depressie als thema.

Toen Ubele werd geboren, stierf haar moeder in het kraambed. Haar vader trouwde al snel met Sabine, die nooit een echte moeder voor Ubele is geweest. Haar broer Niels botste enorm met Sabine en was een flinke relschopper in huis en ging gewoon zijn eigen gang. Haar vader Stefan was vaak weg en kon haar niet goed helpen met haar worstelingen. Haar studiebegeleider liet haar direct aan haar lot over; ze moest het allemaal zelf maar uitzoeken. De mantra in Ubele’s leven is: “ik ben niet nuttig, niet bijdragend, ik hoef hier niet te zijn.” Gedurende haar hele leven blijft ze dit gevoel houden.

Ze ontmoet Max, trouwt, krijgt kinderen, wordt huisarts en leeft haar leven volgens de geijkte paden. Als er een patiënte in haar praktijk komt met depressieve klachten, moet ze wel aan zichzelf toegeven dat ze hier zelf ook mee kampt en ze zoekt hulp bij een psycholoog. Ze heeft suïcidale gevoelens, maar ook veel liefde voor haar man en kinderen. Ze staat in enorme tweestrijd. “Ik wil dood. Niet omdat ik depressief ben, maar gewoon, ik ben klaar met alles, met leven. Jasmijn en Tim zijn groot genoeg, ze hebben een basis en samen met Max zullen ze het wel redden. En als ik nu plaatsmaak is er voor Max voldoende tijd een nieuwe partner te vinden die hem nog jaren liefde kan geven maar vooral ook gezelligheid en vrolijkheid. Mijn dood zal voor hem, Tim en Jasmijn nieuwe kansen creëren. Mijn dood zal nuttig en bijdragend zijn aan een beter leven voor hen”.
Als haar vader ziek wordt en op zijn sterfbed ligt, vraagt ze of hij enkele dingen uit haar jeugd kan uitleggen en na zijn overlijden ondervraagt ze ook haar stiefmoeder, maar helpt dit om het gevoel van nutteloosheid te verdringen?

Het boek springt per hoofdstuk van periode naar periode. De ene keer is Ubele nog een tiener, de andere keer een student en de volgende keer een werkende moeder. Het geheel is niet chronologisch, maar meer onderwerp-gebonden. Door de jaartallen die boven elk hoofdstuk staan, weet je wel over welke periode het gaat, ook al is het wel even schakelen elke keer. De tijdsbeelden geven goed weer hoe het verloop van de depressie is ontstaan en waarom Ubele in de situatie zit zoals het nu is.

Het is duidelijk te merken dat de schrijfster weet waarover ze schrijft. Of het boek al dan niet autobiografisch is, laat ik in het midden, ook al heeft Ubele net als de schrijfster donkere krullen en is zij ook huisarts in het oosten van het land. Dit is echter ook niet zo belangrijk, wel het feit dat Gesthuizen heel goed de depressie van Ubele weet weer te geven. Ubele weet duidelijk niet voor zichzelf op te komen, laat alles maar gebeuren en dat haar hele leven lang. Je voelt als lezer duidelijk hoe zwaar ze het heeft en de onrust van Ubele komt goed over.

De hele schrijfstijl van Gesthuizen is prettig. Ondanks het zware onderwerp lees je gemakkelijk door. Haar oog voor detail is prettig. Zo beschrijft ze uitgebreid de (natuur)omgeving van Ubele, maar ook simpele dagelijkse dingen, zoals het sorteren van de was. Dit geeft een goed beeld van het werkelijke leven weer, wat vooral in de situatie van Ubele belangrijk is.
Met enkele leuke voorbeelden uit de praktijk van een huisarts (in opleiding) wordt dit boek nog realistischer gemaakt, zoals het voorval van het opwarmen van een ham/kaas croissant in een autoclaaf.

Halverwege het einde is een zwaar boek, dat je niet even lekker leest voor het slapengaan, je moet er open-minded in gaan. Als je zelf depressieve klachten mocht ervaren, kan het verhaal een herkenning zijn, maar ik kan me ook zo voorstellen dat het je klachten niet ten goede komt. Zo wordt bijvoorbeeld een zelfmoordpoging tot in detail beschreven, wat best wel binnenkomt bij de lezer. Een waarschuwing voorin het boek met bijvoorbeeld een verwijzing naar de zelfmoordpreventielijn 113, zou ik niet overbodig hebben gevonden, vooral omdat het boek gebaseerd is op waargebeurde feiten.

Gesthuizen is er heel goed in geslaagd om het leven van een depressief persoon die met suïcidale gedachten worstelt weer te geven. Het einde zet je ook aan het denken: is dit het beste voor Ubele? De één zal denken van wel, de ander zal denken van niet. Het taboe op dit onderwerp zal denk ik altijd blijven.

Erica Ganzevles