Overlijdensfeest

Tijd om te gaan – Pia van Egmond – In de Knipscheer – 365 blz.

Nogal eens hebben we de neiging romans te plaatsen in een thematisch hokje. Soms past het er feilloos in, soms nog maar net. Past Tijd om te gaan ergens in en waarin dan wel? De meest voor de hand liggende genres zijn Dystopie, Apocalyptische of Post-Apocalyptische roman. Beginnend met de laatste twee: is Apocalyps niet een te ‘groot’ woord voor de “aanslagen” in Europa? Moet er niet een nog grotere verwoesting plaats hebben gevonden? Een Dystopie kenmerkt zich zeker niet door verwoesting, maar schetst een samenleving die naar ongewenste toestanden is uitgelopen. Van Egmond presenteert de lezer een verhaal waarin beide elementen, én de “aanslagen” én de ongewenste toestanden, voorkomen. We moeten niet uitgaan van de beschreven samenleving in de toekomst (ca. 2050), maar aanknopen bij het heden! Het thema ‘leeftijdsdiscriminatie’ nu, is de aanleiding om een roman te schrijven die waarschuwt tegen dit fenomeen. Het is er nu al en als we er niets tegen doen, zou het zo maar eens kunnen uitkomen in de tijd waarin Van Egmond deze roman situeert.

In het heden betreft het vooral de leeftijdsdiscriminatie die zij beroepsmatig tegenkomt als medisch specialist. Zeker in coronatijd hebben we er wel van gehoord ‘triage’ voor opname op een IC. Maar er is meer leeftijdsdiscriminatie dan alleen die. En daaraan, in onze tijd en de toekomst, besteedt de auteur weinig aandacht. Wel heeft zij oog voor alle gevolgen zoals het ontbreken van pensionering en uitkeringen en het minimaliseren van medische zorg. Ware het probleem niet zo ernstig, men zou kunnen denken dat Van Gelder een olifant nodig heeft om een mug te vertrappen. Een groot compliment verdient zij om het probleem niet als een mug te zien, maar het uit te vergroten tot realistische proporties.

Als echter realisme niet genoeg is om de waarschuwing te laten horen, dan moet een auteur naar andere middelen grijpen, zoals Van Egmond in deze roman heeft gedaan. Het gaat in haar boek om meer dan discriminatie. Zelf het levenseinde kiezen staat ook nu volop in de belangstelling en worden de argumenten van pro’s en contra’s zorgvuldig onder de loep genomen. Bij Van Egmond is dat levenseinde min of meer gedwongen. De regels zijn zodanig dat wanneer je niet voor je “Drionbox” kiest – waarin een euthanasiemiddel zit – , je leven eigenlijk door allerlei reglementen geen zin meer heeft. Je wordt een soort parasiet!!! Desondanks kiezen sommigen er toch voor om dan maar in een leegstaand dorp te gaan wonen en de eindjes aan elkaar zien te krijgen.

In die omgeving blijken kunst en cultuur tot (nieuwe) bloei te komen. Deze mensen vereniging zich in een ‘partij’: “Vrijheid van Leven en Sterven” op samen met een groep christenen die dezelfde mening hebben. Zij vormen nu de tegenhanger van de ‘officiële’ partij: “Dappere Ouderen en Jongeren”. De strijd tussen deze twee verhardt zich gedurende de loop van het verhaal.

Dat merken ook de protagonisten van de roman Eva Prins en haar oudere echtgenoot John. Eva is radiotherapeut – zie beroep auteur: radiotherapeut – en samen met collega’s van “Vrijheid van Leven en Sterven” probeert zij het bestaan in de dorpen wat leefbaarder te maken. Als leider van de partij krijgt zij steun van de partijleider Abel Hama. Voor hem geen ongevaarlijke taak.

En dan is het zover: John heeft de leeftijd bereikt waarop het tijd is om te gaan. In zijn  eigen ziekenhuis krijgt hij geen adequate hulp meer. Eigenlijk vanaf hier begint zich een plot te ontrollen, dat zeer ingenieus alle voorgaande perikelen omvat. In een ware stroomversnelling gaat het naar een onverwachte climax. Lezers, bereid je maar voor!!!

Buiten het verhaal om verdient Pia van Egmond een compliment voor haar vloeiende stijl, die ervoor zorgt dat je als lezer mee deint in de golven van de gebeurtenissen. In een paar woorden weet zij een situatie neer te zetten, zoals aan het begin van de reis van Eva en John: “Na de overnachting in het hotel met de krijsende katten, hield de regen voorgoed op”. Ook de toestand van Nederland komt aan de orde: “Ze kwamen langs indrukwekkend hoge watervallen en reden langs ongelofelijk diepe ravijnen”. In Nederland? Tja, ons land is in 2050 niet meer de plek van nu. Zijn er nog badplaatsen? Een belangrijke plek is Veernesse, samentrekking van Veere en Renesse?

Lezers van nu, dertigers en veertigers bijvoorbeeld, jullie zijn  gewaarschuwd! Als de huidige lijn (van voornamelijk rechtse signatuur) wordt doorgetrokken, zou dit jullie leefwereld wel eens kunnen zijn. Lees en luister naar Van Egmond in haar zeer geslaagde debuut.

Kees de Kievid