Spionnenstrijd tijdens de Koude Oorlog

Speelbal van spionnen – Marianne Vogel – Aspect – 397 blz.

Wanneer je in Berlijn rondloopt, bijvoorbeeld als toerist, kom je door straten (Unter den Linden), over pleinen (Potsdamer Platz) en langs gebouwen (Brandenburger Tor), waar een immense brok historie aan vast zit. De een heeft daar meer oog voor dan de ander. De thrillerschrijfster Marianne Vogel is daar hogelijk in geïnteresseerd “Voor mij is er geen andere stad die zoveel Europese geschiedenis in zich samenbalt en die tegelijk zo bruisend en modern is.” Vertelde ze mij in een interview.

Haar interesse is zo groot dat inmiddels haar zesde boek in de Berlijnse thrillerreeks is verschenen. We worden weer met de Berlijnse geschiedenis verwend, zoals de Kottbusser Platz, Glienicker Brücke, Spionagemuseum en de Teufelsberg met afluisterpost. Waarom zoveel historie in een thriller? Daarop geeft Vogel eveneens antwoord in bovenstaand interview: “In mijn ogen krijgen thrillers een echte meerwaarde als de plot ingebed is in een cultuur en specifieke problemen daarvan. Dat maakt het geheel rijker, waardoor je het boek op meerdere niveaus tegelijk kunt lezen.” Bedenk wel dat de historie en de feiten door Vogel op magistrale wijze worden vermengd. Achter in het boek staat een verantwoording.

Alexandra

Die meerwaarde in Speelbal van spionnen kan grotendeels op het conto worden geschreven van Alexandra Bauer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was zij lid van de ‘SS-Helferinnen’, een legeronderdeel van de ‘Waffen-SS’ dat zich kon verheugen op de sympathie van Adolf Hitler. In dit boek komt duidelijk haar aandeel in de strijd tegen de Russen aan de orde. De ‘SS-Helferinnen’ zijn goeddeels buiten strafvervolging gebleven na de oorlog. Daardoor kon Alexandra in de latere jaren, die van dit boek, spionageopdrachten verrichten voor de West-Duitse inlichtingendienst. Met Alexandra legt Vogel het ‘vergeten’ verhaal van vrouwen in krijgsdienst en aanverwant op een zeer vernieuwende wijze bloot. Ook over een andere ex-nazi, Reinhard Gehlen, van de spionagedienst aan het oostfront doet Vogel een boekje open. Gehlen wordt na de oorlog chef van een West-Duitse spionagedienst. Tenslotte wordt ook nog even ons eigen landje aangedaan.

Sofie en Frits

Een tweede constante in de thrillers is het speurders duo Sofie Bank en Frits Arends, van het internationale recherchebureau Brill en partners zowel op het onderzoek vlak als op het amoureuze. In een vorig deel kwam er een dip in hun relatie als bekend wordt dat Sofies vader connecties had met de DDR-Stasi. Dat is een van de zaken die het duo zo menselijk maakt; het zijn niet alleen speurders maar reële personen met vrienden en familie met bijbehorende perikelen. In het begin van het boek, wanneer een man wordt doodgereden laat Frank zien dat zoiets je als een hamerslag treft, zodanig dat hij ervan moet overgeven. Aangezien Vogel heeft aangegeven dat er nog één deel in de serie zal verschijnen, dient zich de noodzaak aan van dit zeer sympathieke stel afscheid te nemen, wat niet mee zal vallen!!!

Irene

In dit zesde deel moet het tweetal de verdwijning van Irene Oosting oplossen. Deze dame is naar Berlijn vertrokken en nu vermist. Een spionne, Alexandra Bauer, heeft Berlijn gered van Russische sabotage in de luchtbrugtijd. Zij is daarna bij een ongeval omgekomen, of was het geen ongeval? Irene ontdekt bij haar op zolder een dagboek van Alexandra en vraagt zich af of zij familie van haar is. – Dat moeten de lezers zelf maar ontdekken. – Om daar achter te komen zit er niets anders op dan naar Berlijn af te reizen. Haar vermissing is de reden om Sofie en Frank in te zetten om haar op te sporen.

Fact en fictie

Inhoudelijke zaken over een thriller opnemen in een bespreking is een hachelijke zaak. Het kan spanning en leesplezier in de weg staan. Daarom hier meer algemene zaken over het boek. Vogel wisselt geregeld zowel van heden op verleden als van perspectief. Dat is een groot voordeel bij het opbouwen van de spanning. Zaken die eerder plaatsvonden kunnen alleen verklaard worden vanuit ontdekkingen in het heden. Het perspectief wisselt ook. De delen waarin Sofie en Frank de hoofdrol spelen, worden afgewisseld door hoofdstukken met de belevenissen van Irene en die met het dagboek van Alexandra – In het boek worden deze benoemd als “Geheim Berlijns Dagboek”. De wisselpunten zijn nauwkeurig door Vogel geplaats en zorgen voor het opvoeren van de spanning. Het bijplaatsen van namen, data etc. houdt de lezer op het rechte pad.

 Realiteit

De auteur heeft ook veel personages gebaseerd op de werkelijkheid, zoals het Berlijnse echtpaar dat haar verhalen heeft verteld. Daardoor zijn de afgeleide personages zeer reëel. Ook hiervan legt Vogel verantwoording af in haar “Nawoord”. Allerlei complexe zaken kunnen hierdoor een groot werkelijkheidsgehalte krijgen die het lezen sterk veraangenaamd. Niet voor niets zijn o.a. de karakters van Irene en Alexandra zo sterk – Niet alleen mannen maakten de dienst uit in de beschreven periode, hetgeen nog wel eens wordt vergeten.

Complexiteit

We hebben ook ditmaal te maken met een verhaal dat door zijn complexiteit geen gemakkelijk leesavontuur is geworden.  Je kunt Speelbal vanr spionnen goed lezen als je de voorgaande delen niet hebt gelezen. Wel mis je dan de ontwikkeling in de karakters en persoonlijke zaken omtrent Sofie en Frank. Dat ook de personages van Irene en Alexandra zich ontwikkelen is een tweede meerwaarde van deze thriller.

Lof

Marianne Vogel verdient met dit sublieme boek zeker een plaats boven in de rangorde van spannende literatuur en wellicht ook een prijs! En nu maar in spanning afwachten op het zevende deel, waarvan de auteur mij in hetzelfde interview vertelt waarover dat zal gaan: “de Monte Verità in het Ascona van rond 1900. Deze Berg der Waarheid was een alternatieve commune waar onder meer Hermann Hesse heeft gezeten. Een zeer intrigerende plek, die ik fantastisch kan verbinden met Berlijn.”  We wachten af.

Kees de Kievid