Verstopt verleden
Schemerleven – Jaap Robben – De Geus – 306 blz.
Op een ijskoude dag in de winter van 1962-1963 ontmoeten de twee hoofdpersonages, Otto en Elfrieda, elkaar toevallig op het ijs van de bevroren Waal bij Nijmegen. Elfrieda Tendelo, ook wel Ida en Ietje genoemd werkt in een bloemisterij. De elf jaar oudere, getrouwde Otto Drehmann wordt verliefd op haar en ze krijgen een relatie. Jaap Robben heeft het zichzelf niet makkelijk gemaakt door Otto een bijzondere hobby te geven. Hij bestudeert, net als zijn vader voorheen deed, de nachtvlinders op een bepaald gedeelte van de oevers van de Waal. Otto gebruikt zijn hobby om af en toe een dag of een middag van huis te kunnen met zijn Ietje. Het kan natuurlijk niet uitblijven dat de twee ook een seksuele relatie krijgen. Otto, toch wel bevreesd voor een ongewenste zwangerschap, voorziet Elfrieda van een pessarium en zaaddodende pasta.
Het verhaal springt telkens heen en weer tussen heden en verleden en Jaap Robben gebruikt Elfrieda als de verteller. Zij is getrouwd met Louis en omdat zij krakkemikkiger was dan Louis, leefden ze in de veronderstelling dat zij als eerste zou sterven, maar het noodlot sloeg toe en Louis werd getroffen door een fatale hartaanval. Elfrieda die zich thuis niet meer kan redden, belandt zodoende in een verzorgingstehuis. Louis en zij hebben een zoon gekregen, Tobias. Tobias en zijn veel jongere, zwangere vrouw Nadine zorgen voor het ontruimen van het ouderlijk huis en het installeren van Elfrieda in het tehuis. Dat gaat niet zonder slag of stoot en regelmatig ontstaat er ruzie tussen Elfrieda en haar zoon.
Langzamerhand komen we erachter dat Otto destijds wel een relatie wilde met Ietje, maar nooit zou scheiden van zijn vrouw Brigitte. Ook niet als Elfrieda, na lange tijd van onzekerheid, toch zwanger blijkt te zijn. Dan laat Otto zich van zijn slechtste kant zien. Hij vraagt of ze zeker weet of hij de vader is en als zij dat verontwaardigd bevestigt, ziet hij maar één oplossing. Het kindje moet worden weggemaakt. In 1963 was abortus nog illegaal, maar Otto heeft zo zijn connecties en gaat op zoek naar een adres waar de ingreep zal kunnen plaatsvinden. Dit stuit op verzet van Elfrieda, wier buik intussen al aardig in gegroeid. Bevreesd voor de reactie van haar ouders en haar baas in de bloemisterij, probeert ze haar zwangerschap zo lang mogelijk verborgen te houden.
In het verzorgingstehuis heeft de oude Elfrieda alle tijd om na te denken over het verleden. Bijna zestig jaar heeft ze haar vriend van toen niet meer gezien. Op een nogal onbeholpen wijze, want bijna tachtig, gaat ze op de computer van het tehuis op zoek naar Otto Drehmann die naar de Verenigde Staten blijkt te zijn geëmigreerd. Elfrieda twijfelt er aan of hij nog wel in leven is, want hij moet over de negentig jaar oud zijn. Robben geeft de zoektocht en het slot van Schemerleven een thrillerachtig eind.
Jaap Robben heeft met Elfrieda en Otto een paar personages van vlees en bloed neergezet. Heel overtuigend vertelt hij over de opname van Elfrieda in het verzorgingstehuis en in haar jonge jaren de martelgang naar het einde van haar zwangerschap. Hij zet de tijdgeest goed neer en laat zien dat de beginjaren zestig niet een tijd is waar we naar terug hoeven te verlangen. Mensen waren over het algemeen hardvochtiger en liefdelozer. Er werd veel waarde gehecht aan wat de anderen, zoals familie, buren en vrienden van een misstap, zoals een ongewenste zwangerschap, dachten. De lijdensweg van Elfrieda in Schemerleven heeft veel indruk op me gemaakt.
Boek bestellen!
