Surinaamse familiegeschiedenis
Fansi’s stilte – Tessa Leuwsha – Atlas Contact – 220 blz.
Inhoud: Schrijfster Tessa Leuwsha verhuisde in de jaren negentig van Nederland naar Suriname, het land waar veel van haar voorouders vandaan komen. Zo’n vijfentwintig jaar daarvoor deed haar Surinaamse grootmoeder Fansi het omgekeerde. Zij kwam van Suriname naar Nederland en trok van het ene gezin naar het andere. Gezinnen van haar kinderen die al jaren in Nederland woonden. Wie was die zwijgende vrouw uit de tropen die ineens bij hen kwam wonen? Waarom zweeg Fansi over haar verleden? Waarom kunnen haar kinderen zo moeilijk over hun Surinaamse verleden praten?
Tessa Leuwsha gaat op zoek naar het verhaal achter haar oma en bezoekt de nog levende kinderen in Suriname en Nederland en interviewt ze. Ze duikt in de archieven om te achterhalen wie de vader en moeder van haar oma waren. Oma’s moeder was de blanke dochter van een Engelse zendeling, Sarah Cummings en een donkere Surinaamse man. Sarah Cummings moest haar kind Fancelina Evalina (Fansi), geboren in 1905, afstaan en zij werd een ‘bestedelinge’, een pleegkind van Angelica Louisa Brown(Ma Loui). Ma Loui was een marktvrouw in Nickerie met dertien kinderen en zij nam Fansi op in haar gezin. Ma Loui was twaalf jaar oud toen de slavernij werd afgeschaft. De pleegmoeder van haar oma had de slavernij dus nog aan den lijve ondervonden.
Tessa Leuwsha koppelt “het slavernij verleden van haar oma” zoals ze het noemt aan de zwijgzaamheid van haar familie betreffende het verleden. Misschien is dat iets te kort door de bocht. Dat oma’s kinderen aanvankelijk(meestal valt het wel mee) niet heel spraakzaam zijn, is wel te verklaren. Ze leefden in Suriname relatieve armoede met een moeder die kinderen bij verschillende vaders had en die ook nooit was getrouwd. Nu was dat in Suriname niet iets om je erg voor te schamen, denk ik, omdat het veel vaker voorkwam. Dat de grootmoeder niet erg spraakzaam was, kan ook wel andere oorzaken gehad hebben. Haar hele leven was ze al een zwijgzame vrouw geweest, misschien ook een kwestie van karakter.
Dat doet niets af aan het feit dat het slavernijverleden natuurlijk een grote stempel op de bevolking van Suriname heeft gedrukt en de sporen ook nog lang niet verdwenen zijn. Slavernij blijft een gevoelig onderwerp, zoals we kunnen zien aan de Zwarte Pieten discussie en het feit dat de Nederlandse geschiedenisboekjes niet veel prijsgeven over de slavenhandel van de Nederlanden. Waarom schafte Nederland de slavernij zo laat af(andere landen waren Nederland allang voorgegaan)? Ook de afwikkeling toen de slaven eindelijk vrij kwamen was beschamend en was er vooral op gericht om de slavenhouders te ontzien. Zo moesten de slaven nog tien jaar op de plantage blijven werken toen ze al ‘vrij’ waren verklaard.
In Fansi’s stilte wordt door Leuwsha een heel persoonlijk beeld van een deel van de Surinaamse geschiedenis geschetst aan de hand van de verhalen uit haar familie. Het is een boeiend verhaal, dat wel wat fragmentarisch is, maar dat het persoonlijke overstijgt, omdat we kunnen aannemen dat dergelijke verhalen in veel Surinaamse families gevonden kunnen worden. Voor lezers die weinig weten van Suriname en haar geschiedenis tot de onafhankelijkheid, kan het boek een eye-opener zijn.
