Wetenschappelijke fundering van positieve effecten meditatie
De helende kracht van meditatie – Andy Fraser – Vertaling: Ronald Hermsen – Uitgeverij Lannoo – 224 blz.
Dit boek bevat een aantal recente bijdragen die in 2010 werden gebracht op een conferentie in een traditionele Tibetaanse tempel in Zuid-Frankrijk. Deze conferentie was de derde in een reeks georganiseerd door de Tibetaans-boeddhistische leraar Sogyal Rinpoche. Doel van deze samenkomsten was het uitwisselen van nieuwe behandelingsmethoden en geneeswijzen op het gebied van lichamelijk en geestelijk lijden. De conferentie in Frankrijk was gewijd aan een nauwgezet onderzoek naar de voordelen van meditatie op de gezondheid.
Het boek is opgedeeld in vier grote delen. De twee bijdragen in het eerste deel behandelen de boeddhistische opvattingen over meditatie en gezondheid. Sogyal Rinpoche legt vooreerst uit wat de kern van de leer van Boeddha is en wat de belangrijkste taak is in ons leven: inzicht in en transformatie van onze geest. Door meditatie komt de helende kracht van de geest vrij, wat leidt tot een diep gevoel van tevredenheid en welzijn.
In een tweede hoofdstuk staat een andere boeddhistische leraar Jetsun Khandro Rinpoche stil bij wat meditatie nu juist is en welke technieken er bestaan. Rust, stilte en niet-denken krijgen door meditatie een kans en leiden tot de ontwikkeling van een innerlijk verantwoordelijkheidsgevoel, “namelijk: het besef dat je je heel bewust dient te zijn van oorzaken wanneer je de uiteindelijke toestand van goedheid, gezondheid en welzijn – noem het verlichting – wilt bereiken.”
Deel twee van het boek bevat de kernmissie van het boek: onderzoek naar, evaluatie en presentatie van de positieve gevolgen van meditatie. Zo licht Clifford Saron het Shamathaproject toe, dit is het grootste onderzoek naar meditatie tot nu toe. Het onderzoek toont dat intensieve meditatietraining leidt tot toegenomen welzijn. Maar ook werd bijvoorbeeld vastgesteld dat het niveau van telomerase toenam. Dit is een eiwit dat een cruciale rol speelt bij de bescherming van cellen tegen voortijdige veroudering. De fysische component van meditatie werd meer in detail onderzocht door neurowetenschapper Sara Lazar. Haar onderzoek heeft “structurele veranderingen aangetoond in hersengebieden van de meditatiebeoefenaars die belangrijk zijn voor de emotionele huishouding, empathie en het zelfreferentieproces.”
In deel drie wordt de toepassing van mindfulness in de gezondheidszorg verder toegelicht. Een van de hoofdstukken is van de hand van de Belgische psychiater Edel Maex. Deze staat bekend als pionier op het gebied van mindfulnesstrainingen binnen de gezondheidszorg. In dit voorlaatste deel komt ook de toepassing van mindfulness in de palliatieve zorg aan bod. Alhoewel veel van deze patiënten zowel mentaal als emotioneel heel kwetsbaar zijn, blijkt uit de bijdrage van de Ierse klinisch psychologe Ursula Bates dat de effecten van mindfulness heel diepgaand en krachtig kunnen zijn.
Het boek eindigt met bijdragen van Rosamund Oliver en Cathy Blanck die methodes ontwikkelden om bepaalde oefeningen uit het Tibetaans-boeddhisme toegankelijk te maken voor mensen met een verantwoordelijke functie binnen de gezondheidszorg, zoals artsen of verpleegkundigen.
De samensteller van dit werk Andy Fraser is journalist van opleiding en werkte een tijdje voor de BBC waar hij onder meer de Olympische Spelen van 2004 in Athene versloeg. Sinds 2002 praktiseert hij het Tibetaans-boeddhisme en is hij redacteur van een jaarlijks magazine over dit onderwerp.
De bijdragen van de diverse auteurs zijn doorspekt met verhalen uit de praktijk wat ertoe bijdraagt dat het boek zeer vlot leest. Het boek is niet geïllustreerd. Achterin zijn een lijst met noten en index opgenomen. Ook wordt er van iedere auteur een korte biografie weergegeven. Uit het boek blijkt duidelijk dat meditatie tal van lichamelijke en geestelijke voordelen biedt. Het is een pleidooi om meditatie meer te integreren in ons dagelijks leven en in onze gezondheidszorg. Niet als onderdeel van een bepaalde religie of geloofsovertuiging maar gewoon omdat het zoveel voordelen biedt op mentaal en lichamelijk vlak. Spijtig genoeg wordt meditatie nog teveel in het hoekje van het alternatieve geduwd. Maar toch moet vastgesteld worden dat het tij begint te keren. Meditatie en mindfulness staan meer en meer op het programma van bijscholingen en opleidingen voor werknemers in bedrijven, gezondheidszorg en onderwijs. Wie meditatie ergens wil introduceren aan een kritisch publiek, krijgt in dit boek een aantal objectieve argumenten aangereikt waarom meditatie belangrijk kan zijn in bijvoorbeeld de werkomgeving. Voor wie al vertrouwd is met meditatietechnieken is het boek een objectieve bevestiging van wat hij of zij al langer zal aanvoelen betreffende de positieve effecten op lichaam en geest.
Kris Muylle
