Seriemoordenaar in Vitoria

De stilte van de witte stad – Eva García Sáenz de Urturi – Vertaling: Elvira Veenings – A.W. Bruna – 491 blz.

De meeste goede thrillers zijn Amerikaans, Brits of komen uit Scandinavië en niet te vergeten ook nog wat uit ons eigen land! Maar nu een sublieme speurdersroman uit Spanje, of eigenlijk zijn het er drie, want dit is het eerste deel van een trilogie van de Baskische schrijfster Eva García Sáenz de Urturi. Het is weliswaar haar thrillerdebuut, maar ‘gewone’ romans had ze al eerder geschreven en zijn niet in het Nederlands vertaald. Misschien is het even wat lastig, die voor ons vreemde en lange Spaanse namen, maar dat zal snel wennen.

We zijn in Vitoria beland. Het is inmiddels twintig jaar geleden dat de stad werd opgeschrikt door een serie van acht moorden die daar een grote impact hebben gehad. De dader Tasio Ortiz de Zárate (een zeer kundig archeoloog) is gepakt en veroordeeld, ondanks dat hij altijd heeft beweerd onschuldig te zijn. Momenteel schrijft hij aan een scenario van de gebeurtenissen voor een televisieserie van een Amerikaanse maatschappij. Hij heeft binnenkort zijn straf uitgezeten en zal vrijkomen. Nog voordat dit een feit is, wordt Vitoria opnieuw opgeschrikt door moorden die op vrijwel dezelfde manier als voorheen gepleegd zijn. Dit is een totaal onverwachte wending die alles wat er vroeger is gebeurd op z’n kop zet.

De plot ontrolt zich nu in twee verhaallijnen. De eerste is die van de hoofdrolspeler, in de ik-vorm, inspecteur Unai López de Ayala, bijgenaamd Kraken. Zijn leven speelt in de loop van het verhaal een aanmerkelijke rol. Deze figuur is niet zomaar aan het brein van de auteur ontsproten: “De hele roman is een eerbetoon aan mijn grootvader, Rufino Sáenz de Uturi López. Ik heb Unai López de Ayala zijn présence toegedicht, evenals het gezonde verstand van een kalm, wijs en uniek mens”, schrijft De Urturi in haar dankwoord. De tweede verhaallijn speelt in het verleden, in de jaren zeventig. Hierin speelt Blanca Díaz de Antoñana, verloofde van Javier Ortiz de Zárate, een rol die langzamerhand steeds duidelijker wordt. Dat er eigenlijk nog een derde lijn loopt, is misschien al iets te veel verklapt.

Binnen deze twee verhaallijnen leren we de stad Vitoria (Baskisch: Gasteiz) op een bijzonder aangename manier kennen. Als ware het een bezoekersgids, vertelt de auteur ons over de vele prachtige plekken in deze middeleeuwse, nog gedeeltelijk ommuurde stad in Baskenland, provincie Álava. De locaties zijn niet alleen toeristisch aantrekkelijk (bezoek de stad eens tijdens uw vakantie), ze spelen ook een rol in de plot, zoals de oude gotische kathedraal en het Casa del Cordón (huis met het koord), de plaatsen van de huidige moorden.

Naast de locaties maken we kennis met een groot aantal personages, de een iets belangrijker dan de ander, maar allemaal doen ze ertoe! Voor de speurders onder de lezer dus een hele kluif om daaruit de moordenaar te vinden. Velen zijn verdacht, zouden het gedaan kunnen hebben, maar de auteur laat je met diverse plotwendingen zeker een aantal keren verkeerd kiezen. De uiteindelijke dader zal een verrassing blijken. Er zijn personages van diverse pluimage, zoals de broer van Unai, Germán, een dwerg van één meter twintig, die toch een grote steun voor hem is, evenals zijn opa. Interessant is ook de relatie tussen Unia en zijn chef, commissaris Alba Díaz de Salvatierra, een verhouding die zich niet alleen op het politionele vlak afspeelt: prachtig is de stomende portiekscène.

Wat de overige personages betreft moet u vooral goed letten op Lutxo (van de krant Alavés), Asier en José Javier (Jota), het zijn Unai’s drie beste vrienden sinds ze in 1992 hebben samengewerkt. Daarbij was ook Saúl Tovar, hoogleraar culturele antropologie aan de universiteit van Cantabrië betrokken. Zijn dochter Rebecca is meer dan twintig jaar geleden verdwenen toen ze nog maar veertien was. Haar lichaam werd nooit gevonden, wel doken er foto’s op, waarop zij te zien was, opgehangen aan een boom. Ook Tasio Ortiz de Zárate moet u in de gaten houden, let op de brief die hij Unai in het begin van het boek schrijft. Collega Estíbaliz (Esti) Ruiz de Gauna is bij de zaak zijn grote vertrouwelinge. Zij is expert in victimologie, (grondige studie en analyse van de kenmerken van het slachtoffer, wordt ook ‘slachtofferprofiel’ genoemd). Deze specialisatie en die van Unai, criminal profiler, leiden tot gevarieerde inzichten tijdens hun onderzoek.

Het boek begint met een soort proloog. Een politieman vertelt Unai dat hij is neergeschoten tijdens zijn zoektocht naar de moordenaar. Dan gaan we een maand terug in de tijd en vandaar uit wordt het onderzoek – de eerste verhaallijn – chronologisch gevolgd, beschreven vanuit Unai. Dit wordt afgewisseld met een aantal hoofdstukken waarin een alwetende verteller zijn analyses op de zaak loslaat. Zeer minutieus laat de auteur het plot evalueren met aanwijzingen die door de politie zijn gevonden, daarbij niet schuwend de frustraties en de wanhoop van de onderzoekers te beschrijven, wanneer alweer een geheide verdachte toch niet de dader bleek te zijn.

De Urturi heeft zich kennelijk zeer grondig verdiept in de werkwijze van de politie en de criminologische experts. Uit de beschrijving blijkt duidelijk op welke manier het onderzoek wordt uitgevoerd en wat de denkwijzen en redenaties van de onderzoekers zijn.
Dat doet ze ook bij de locatiebeschrijvingen, waarvoor ze zich diepgaand heeft laten voorlichten door instanties en het toeristenbureau van Vitoria, inclusief persoonlijke rondleidingen. Al deze zaken lijken minder op beschrijvingen, maar meer op korte vertelsels, zonder op een of andere manier langdradig te worden.

Er mist maar één ding in dit boek en dat is een plattegrond van Vitoria met de in het boek voorkomende locaties. Voor mensen die de plaats niet kennen zou dat toch wel heel handig zijn. Voor de rest een puike thriller met ruim voldoende actie en sprankelende dialogen. Laat je verrassen door de onverwachte uitkomst. We wachten met spanning op deel twee.

Kees de Kievid