Zo gaat geschiedenis leven

Powervrouwen – Richard Zuiderveld – illustraties Richard van de Pol – Karakter – 152 blz.

De cover is sowieso een goeie binnenkomer, flitsend getekend door Richard van de Pol, die ook het boek zelf van aansprekende illustraties voorzag. Niet bij ieder hoofdstuk staan tekeningen van zijn hand, er zijn ook veel historische foto’s en afbeeldingen in het boek opgenomen, maar Van de Pol geeft er met zijn frisse en kleurrijke tekeningen wel degelijk een extra dimensie aan. Jammer, dat de naam van illustrator niet op de cover vermeld staat.

Dan de inhoud: geschiedenisdocent Richard Zuiderveld is er met Powervrouwen in geslaagd om de verhalen van een dertigtal vrouwen uit de geschiedenis op een sprankelende manier tot leven te brengen. De auteur gaat hierbij ver terug in de tijd, tot 3.2 miljoen jaar geleden:

“Op 24 november 1974 doet een groep wetenschappers in Ethiopië een wereldschokkende vondst. Na een zware ochtend vol onderzoeken lopen ze over een droge en hete vlakte terug naar hun auto. Plotseling ziet de Amerikaan Donald Johanson een menselijk lichaamsdeel liggen. Hij bekijkt het van dichtbij en herkent het als het bot van een arm. Dit is precies wat hij zoekt! Donald en zijn collega’s speuren verder en vinden ook de achterkant van een schedel, een paar ribben, een kaak en nog veem leer. Die avond verzamelen ze zich in hun kamp. Ze luisteren naar muziek en staren met open mond naar de uitgestalde beenderen: ze hebben een uitgestorven mensachtige gevonden! Het is een vrouw en ze noemen haar Lucy, naar het liedje van The Beatles Lucy in the sky with diamonds. Na onderzoek blijkt dat Lucy zo’n 3.2 miljoen jaar geleden leefde.”

Het is een mooi verhaal, maar ik vraag me af waarom Lucy in dit boek is opgenomen. Waarom zou een vondst van een voorouder waar we verder niets van weten en die we een fictieve naam gegeven hebben, in een boek thuishoren over powervrouwen door de geschiedenis heen? Misschien is de reden daarvan dat de auteur ook graag Eva in het boek op wilde nemen? Maar Eva is een vrouw uit het (fictieve) scheppingsverhaal, en hoewel de auteur erbij vermeldt dat volgens het jodendom, christendom en de islam het ontstaan van de eerste mens anders beschreven wordt, geldt voor een geschiedenisboek de wet dat het moet gaan over personen die echt bestaan hebben, en over situaties die echt gebeurd zijn.

Hetzelfde geldt voor Helena uit de Griekse mythologie, en Sheherazade, een fictief boekpersonage uit de verhalen van Duizend-en-een-nacht. Zuiderveld laat door deze keuzes dan wel diverse geloofsstromingen de revue passeren – wat van het boek wel een extra bron van informatie maakt – maar deze personages horen wat mij betreft niet thuis in een boek over sterke vrouwen door de eeuwen heen.

Dat neemt niet weg dat Zuiderveld erin is geslaagd aansprekende portretten te maken van vrouwen die ooit hebben geleefd en die nog steeds tot de verbeelding spreken.  De auteur maakt daarin ook verrassende keuzes. Niet alleen bekendere namen komen voorbij (Cleopatra, Jeanne D’Arc, Anne Frank), maar ook een zwaardvechtende Franse operazangeres, een Japanse vrouwelijke ninja, en een vijfentwintigjarige Amerikaanse die in 1989 een reis rond de wereld maakte in vijfenzeventig dagen.

De verhalen in de diverse hoofdstukken zijn goed en pakkend geschreven, waardoor geschiedenis echt gaat léven. Uit het hoofdstuk over Dandara, de vrouw van een slavenkoning, die samen met haar man strijdt tegen Europese kolonisten en hun slavenhandel:

“Haar vuist raakt mijn gezicht bijna, maar ik duik weg en rol over de grond. Ik draai en zwiep de voeten van mijn aanvalster onderuit. Tumah valt, maar komt meteen weer overeind en stormt op me af. Haar handen zijn razendsnel, maar ik ben sneller. Ik buig achterover, gooi mijn rechterbeen in de lucht en raak haar gezicht.  Ze valt opnieuw. Ik probeer op adem te komen, maar Tumah geeft niet op. Ze kruipt woedend overeind en grijpt een speer. Gillend rent ze op me af en ik besef dat ik te laat ben om weg te komen. Ik zet me schrap, maar net voordat ze steekt, klinkt haar naam in de verte.”

Powervrouwen laat ook schrille tegenstellingen zien. Want wat te denken van Marie Antoinette, die in haar tijd nogal wat opschudding veroorzaakte door haar exorbitant luxe leventje? Ze laat zelfs een luxe boerderij bouwen waar ze kippen kan voeren en lammetjes kan aaien, terwijl de echte boeren omkomen van de honger. Waarom staat zij dat dan toch in dit boek? Misschien omdat zij haar kracht toonde toen ze in een mestkar naar de guillotine werd gebracht om haar hoofd eraf te laten hakken:

“Marie Antoinette weet wat haar te wachten staat, maar ze blijft kalm. Ze schreeuwt en huilt niet, maar treedt haar dood dapper tegemoet. ‘Vergeef me,’ zegt ze zelfs zachtjes als ze op de voet van de beul stapt, ‘ik deed het niet met opzet.’ Het zijn haar laatste woorden.”

Dan volgt er een stukje over haar onthoofding; niet als droge kost, maar ‘lekker’ gruwelijk, als in een spannend leesboek. Kinderen die dit lezen of voorgelezen krijgen, zullen niet gauw vergeten wat een guillotine doet.

Ook als je de middelbare schooljaren allang achter de rug hebt, al ben je intussen verhuisd naar een aanleunwoning: de verhalen van deze geschiedenisdocent zijn voor iedere leeftijd leuk en verrassend om te lezen. Dat er vrouwen tussen staan die eigenlijk niet in een geschiedenisboek thuishoren, heb ik daarbij voor lief genomen.  

Tiny Fisscher