Een gecompliceerde vriendschap
Gezel in marmer – Anjet Daanje – Pluim – 444 blz.
Na het succes van De herinnerde soldaat, een boek dat heel langzaam bekend werd, is Gezel in marmer uit 2006 door uitgeverij Pluim herdrukt. De herinnerde soldaat stond op de longlist van de Libris Literatuurprijs, maar haalde mijns inziens ten onrechte niet de shortlist. Het boek won uiteindelijk wel de F. Bordewijkprijs 2020. Nu is er dus de herdruk van Gezel in marmer een roman die in 2006 door het grote publiek niet werd opgepikt. De herinnerde soldaat was geschreven in een wat geforceerde stijl waarin het voegwoord ‘en’ onnoemelijk veel voorkwam. Bij Gezel in marmer heeft Daanje een heel andere stijl gehanteerd. Het is knap dat een schrijver niet blijft hangen in een bepaalde stijl maar die aanpast aan een boek dat een geheel andere aanpak eist. Veel metaforen zul je niet aantreffen in Gezel in marmer, maar Daanje is hier sterk in het neerzetten van karakters en de ingewikkelde relaties.
Voor dit boek, dat gaat over het leven van beeldhouwers, de bedenkers van de beelden en de uitvoerders, van hun werk, de artigiano, heeft Daanje vast veel onderzoek moeten doen. Beeldhouwen is een heel gespecialiseerd vak, waarin kennis van materialen als marmer en andere steensoorten, alsmede de kennis van de werktuigen, zoals beitels een hamers van groot belang is. Als leek kan ik niet beoordelen of de feiten over het vak allemaal kloppen, maar Daanje kennende als een gedegen schrijver, zal dat wel goed zitten. Steen, beitels en hamers, dat klinkt op zich niet heel opwindend, maar Daanje weet het toch zo te brengen dat je goed kunt invoelen wat er allemaal bij komt kijken voordat een beeld zijn uiteindelijke vorm en bestemming krijgt.
De drie hoofdpersonages Nan, Marin en Gösta worden geleidelijk geïntroduceerd in verschillende tijdvakken die lopen tussen 1974 en 2004. In korte hoofdstukken schieten we in de tijd heen en weer door hun levens en komen steeds meer te weten over hun relaties. Marin Slingerland is de kunstenaar die de beelden bedenkt, ontwerpt en in klei uitvoert. Haar bedenksels worden uit steen gehakt door Nan Geerings, die het zware werk voor haar rekening neemt, de ambachtsvrouw. Nan heeft daarvoor in Italië een jarenlange opleiding tot artigiano gevolgd. We komen er al snel achter dat Nan twintig jaar getrouwd is geweest met beeldhouwer Gösta Drabbe, pseudoniem van Guus Veen, met wie ze samen twee kinderen heeft. In de tijd dat Nan met Gösta getrouwd was, had hij vele minnaressen die door haar werden getolereerd. Nan werkte tegelijkertijd voor Marin Slingerland, die ook een minnares werd van Gösta en van hem zwanger raakte. Na haar scheiding, mede veroorzaakt door de zwangerschap van Marin, werkt Nan toch door voor Marin, die in tegenstelling tot Gösta, een beroemd kunstenaar wordt.
Voor Nan is haar werk als steenhouwer belangrijker dan eventuele roem. Als Marin een beeldengroep, die gebaseerd is op de zee, gaat maken voor de boulevard van Greefduin, loopt ze soms vast. Dan springt Nan bij en bedenkt oplossingen waar Marin niet aan heeft gedacht. Maar komen de ideeën niet eigenlijk van Gösta? Marin blijft intussen alle eer opeisen en Nan raakt ernstig teleurgesteld in haar. Gezel in marmer is het verslag van de gecompliceerde relatie tussen twee vrouwen en een man, maar gaat ook over roem, commercie die het ontstaan van kunstwerken kunnen beïnvloeden en plagiaat. Met Nan, Marin en Gösta heeft Anjet Daanje drie opvallend sterke karakters aan de Nederlandse literatuur toegevoegd. Niemand kan nu meer om Daanje heen. Dat hadden we in 2006 al kunnen weten. Beter laat dan nooit.
Boek bestellen!
