Troost in het kleine goede

Vertroostingen – Dirk De Wachter – Lannoo Campus – 155 blz.

Verdrietdokter. Het is een begrip dat de Belgische psychiater Dirk De Wachter zelf lanceerde nadat zijn dochter dat zo aan haar kleuterjuf had verteld. Jarenlang behandelde hij mensen met zware psychiatrische problemen met medicatie maar ook door er te zijn voor die andere mens. Maar in de zomer van 2021 tijdens een vakantie in Parijs sloeg het noodlot hard toe: kanker met metastasen. Van een zorgeloze mens was De Wachter een zorgelijke mens geworden. Een mens op zoek naar troost.

In vijftien hoofdstukken zoekt De Wachter een antwoord op de vraag waar we die troost kunnen vinden. Het antwoord is heel eenvoudig: in de aanwezigheid van een ander. De Wachter laat zijn gedachten en mijmeringen vrijuit meanderen maar komt steeds tot die eenvoudige conclusie. ‘L’enfer c’est la manque des autres’. Wat is er erger dan het tot zichzelf veroordeelde individu dat het leed van de wereld eenzaam moet trotseren? Troost is het kleine goede dat De Wachter ontleent bij de Franse filosoof Emmanuel Levinas. ‘De mens die iets voor u doet. Iets kleins. Iets ogenschijnlijk onschuldigs.’ Troost geven is opkijken naar de andere en niet troostend neerbuigend zijn. Troost is mensen in hun kracht proberen te zetten.

Er zijn twee soorten troost. De eerste vorm van troost buigt zich over verdriet op momenten dat het leven iets moeilijks brengt. De andere troost hebben we nodig in het bestaan zelf, omdat het leven eindig is, ‘Sein zum Tode’ volgens de Duitse filosoof Martin Heidegger. Het is het gevoel waaruit de religie deels is ontstaan. Of de kunst, dat vandaag de plaats van het religieuze inneemt. De mens is een spiritueel wezen en die nood moeten we onderkennen. Er is een universele behoefte aan troost voor het bestaan.

Vertroostingen is een autobiografisch boek waarin Dirk De Wachter onder meer vertelt over zijn ouders en familie. Hij geeft aan wat hem persoonlijk troost geeft. Er zijn de anderen, ook zieke anderen. Hun verhaal geeft De Wachter troost: hij is van betekenis. Het sluit aan bij de laatste woorden uit De avonden van Gerard Reve: ‘Het is gezien, het is niet onopgemerkt gebleven.’ Ook de muziek van Bach en Cohen brengt De Wachter troost net als de kunst van Bacon, Dumas en de boeken van Houllebecq die hard en expliciet kunnen zijn maar uiteindelijk over de liefde gaan. Er is de troost in de filosofie van Levinas en Heidegger en in rituelen.

Diep verdriet kan resulteren in ontroostbaarheid. Losgeslagen zijn van alles kan ertoe leiden dat niemand jou kan bereiken of dragen. In deze ontroostbaarheid hebben we rituelen zeker nodig. Hopelijk verdwijnen ze niet met het weggooien van het geloof. En wat met de troost van het niet-weten? Het is een erkenning van de ernst van het verdriet.

Vertroostingen, een boek voor troosters en getroosten.

Kris Muylle