De geboorte van een nieuwe stad

Hoe Parijs de revolutie maakte & de revolutie Parijs – Jacques R. Pauwels – EPO – 383 blz.

In het hart van de Franse Revolutie klopte de stad Parijs als een vurige motor van verandering. De straten van Parijs vormden niet alleen het toneel van opstanden, maar ook de smeltkroes waarin de nieuwe ideeën werden gesmeed. De stad zelf werd getransformeerd door het tumult. Haar boulevards, pleinen en volksbuurten werden symbolen van strijd en hoop. Hoe Parijs de revolutie maakte & de revolutie Parijs onderzoekt de symbiotische relatie tussen stad en revolutie, en hoe beiden elkaar wederzijds hervormden.

Het boek is een herwerkte versie van Het Parijs van de Sansculotten. Een reis door de Franse Revolutie dat Pauwels in 2007 schreef. De Belgisch-Canadese historicus beschrijft chronologisch het verloop van de Franse Revolutie. Hij slaagt erin het verhaal op een heldere manier te schetsen zonder dat het verdrinkt in detaillering. Bij de verschillende gebeurtenissen beschrijft hij waar ze plaats vonden en de sporen die we vandaag nog terug vinden. Dit kan gaan over eenvoudige wijzigingen van plaatsnamen van straten en pleinen tot afgebroken gebouwen. Hij beschrijft verder wat de invloed was van Parijs op de revolutie zelf en wat de stad onderscheidde van het platteland of ‘la France profonde’. Het boek is een combinatie van een reisgids en een relaas van de revolutie.

Jammer dat Pauwels het verhaal niet samenvat met bijvoorbeeld een wandelroute op kaart, voorzien van korte beschrijvingen van interessante plaatsen en verwijzingen naar relevante pagina’s. Als lezer moet je al behoorlijk wat voorkennis hebben over Parijs. Bovendien is de kans groot dat je zelf aantekeningen maakt om de informatie te ordenen en vervolgens in een wandeling te gieten. Ook het ontbreken van een index is een gemis.

Doorheen het boek merk je dat de verwijzingen naar plaatsen in Parijs geleidelijk afnemen en de auteur meer en meer de nadruk legt op de voor- en nadelen van de Franse Revolutie voor de maatschappelijke klassen: de adel, de hoge burgerij, de lagere burgerij, de clerus en het gewone volk. Deze klassen tijdens het Ancien Regime beschrijft hij trouwens zeer uitgebreid in het begin van het boek. Zijn conclusie is dat het gewone volk – de sansculotten – de grote verliezers zijn van de Franse Revolutie. Zij vormden in de beginjaren een belangrijke aanjager van de omwentelingen onder meer door de dreigende hongersnood en de hoge prijzen voor het basisvoedsel. Het is de hogere bourgeoisie – zeg maar de bankiers, de advocaten, de juristen – die uiteindelijk met de rijpe vruchten gaan lopen. Napoleon speelde in dit alles een belangrijke rol. Verder beschrijft de auteur op een beknopte manier nog de revoluties van 1830, 1848 en 1871.

Het boek bevat zwart-witillustraties zoals prenten, tekeningen, foto’s en delen van het achttiende- eeuwse stadsplan van Turgot. Opvallend is dat Pauwels teksten van liederen opneemt die gangbare gebeurtenissen uit die tijd weergeven. Af en toe maakt hij interessante vergelijkingen met bijvoorbeeld de Amerikaanse Revolutie en de ontwikkelingen in Engeland.

Hoe Parijs de revolutie maakte & de revolutie Parijs is een boeiende en informatieve inleiding op de Franse Revolutie en haar impact, zowel maatschappelijk als op het uiterlijk van de Franse hoofdstad.

Kris Muylle