Een hoofd vol vlammen – Peter Schrijvers

Misdaad achter het front

De roman speelt zich af tijdens krap twee weken in september 1944. De geallieerden rukken op naar het noorden en hebben net de Belgische regio rond Borgloon-Tongeren in het zuiden van de provincie (Vlaams)Limburg bevrijd. Het is een verrassende locatie die in romans niet tot nauwelijks voorkomt. De regio staat bekend om de fruitteelt. “In afwachting van de oogst stonden er kratten hoog opgestapeld langs de weg, het vreedzame equivalent van de piramides van munitiekisten van de geallieerden.” Een eerste tegenstelling, waaraan dit boek er vele rijk is. Iets boven Borgloon staat Château Lion, bewoond door vader en dochter (Dédée – kortweg Dee) d’Ardenne de Tornaco en hun “dienstmeid” Rosalie. De twee dames zorgen voor de vader die bedlegerig is.

Kennismaking

Het kasteel wordt gevorderd door de Amerikanen in de persoon van kapitein Jack (Jaques) Dumas, van het 11 CID. Dee ontvangt met enig genoegen de kapitein, die uitlegt wat zijn eenheid inhoudt: “Wij zijn niet eens gewone soldaten. Mijn mannen en ik zijn agenten. Agenten van de Elfde Eenheid, CID, dat is de Criminal Invesgtigation Division.”. Dan wordt de troep verdeeld over de vele (ongebruikte) kamers van het kasteel. De belangrijkste leden ervan, naast Jack, zijn Monk (eigen naam Rudolph Von Herald), “kunstleraar […] jazztrompettist” en Gus Thorson, voormalig geneeskundestudent. Dee, die is opgeleid op een beroemde kostschool in Zwitserland, spreekt vloeiend Engels, zodat er efficiënt gecommuniceerd kan worden. Weer tegenstellingen: de levenslustige jonge vrouw Dee tegenover de bezonnen Jack die getraumatiseerd is wegens heftige migraineaanvallen (een hoofd vol vlammen). Daarnaast het feest van de bevrijding tegenover de criminaliteit achter het front.

Thematiek

De combinatie WOII en misdaadbestrijding is geen alledaags thema in de literatuur. De mannen van het 11 CID zijn militairen die niet aan de gevechten deelnemen, maar tegelijkertijd degenen die misdaden moeten oplossen. Schrijvers weet deze twee zaken goed te combineren, zodat er geen geforceerde situatie ontstaat. Eigenlijk hebben we te maken met een soort ‘whodunit’, waar bij de omstandigheden van een oorlogsfront en de bevrijding van bezetting een grote rol spelen. Belangrijk als thema zijn ook discriminatie, – de geschiedenis van Monk, waarover later meer – het verleden van de hoofdpersonen, het ‘ziektebeeld’ van Jack Dumas en zijn relatie tot Dédée. Dat laatste thema had in deze roman nog wat sterker uitgewerkt kunnen zijn, dan de vele suggestieve dialogen en handelingen.

Couleur locale

Eigenlijk is de term couleur locale niet dekkend voor wat de auteur in zijn roman doet. Zeker, de locaties worden perfect beschreven en de mensen die in deze locatie wonen, worden levensecht neergezet. Maar het knappe van Schrijvers is dat je ongemerkt denkt zelf als lezer ter plaatse te zijn. De kleine gebeurtenissen die in de streek plaatsvinden worden niet alleen door de personages, maar ook door de lezer zelf meebeleefd. In diezelfde geest moet de lezer ook zien hoe de bevolking zich net na de bevrijding gedraagt. Hoe zij het recht in eigen hand neemt in het geval van collaboratie of achtergebleven Duitse soldaten. En dat hoort weer tot de frustraties van het 11 CID, dat niet bevoegd is om zich in die situaties te mengen. Nemen we de locatie hierbij mee, dan zien we ons geplaatst in de Belgische Kempen, ten zuiden van Eindhoven. Het is een streek met veel fruitproductie, waarbij ook Dee’s vader betrokken was. Belangrijke plaatsen als Hasselt, Luik, Borgloon, Tongeren, Riemst en worden genoemd en deels beschreven. Schrijvers laat zien goed bekend te zijn met de streek. Ook nu is hij er werkzaam, als curator van Liberation Garden in Leopoldsburg. Dat is een museum voor Operatie Market Garden en de oorlog in de regio.

De misdaad

Zoals altijd in een roman waarin een misdaad opgelost moet worden, is het moeilijk vanaf het delict en de plaats delict informatie over de inhoud te geven zonder spoilers te gebruiken. Het delict is bijzonder: na vermoord te zijn is het slachtoffer daarna op “wild-west-manier” gescalpeerd (hoofd vol vlammen?) en zijn scalp opgehangen in de offerkapel gewijd aan St. Elisabeth. Dit alles in de Quintinuskerk in Hasselt. Jack krijgt te maken met de pastoor van de kerk, Rutten, en de militaire stadscommandant, majoor Nelson. In Hasselt begint het (buurt)onderzoek van 11 CID, waarbij hun persoonlijke omstandigheden en die van Dee een grote rol spelen.

Overeenkomsten

Niet alleen tegenstellingen bepalen de inhoud van deze roman. Er zijn veel zaken die zich langs één lijn laten vergelijken. De herkomst van de innerlijke roerselen van Dee en Jack lijken soms sterk op elkaar. Jack’s verleden, onder meer met betrekking tot Jesse (lees zelf), maakt veel duidelijk over het opnemen van Monk in zijn team. Monk heeft een donkere huiskleur. Zijns gelijken werden in het Amerikaanse leger vaak opgescheept met vervelende baantjes, waarbij geen wapen gedragen hoefde worden. – Monk draagt wel een wapen. – Zwarten werden daartoe niet geschikt geacht!

Technisch

Schrijvers heeft geen korte hard-boiled roman geschreven, maar een waarvoor je de tijd moet nemen, waarin je de mogelijkheid uitermate goed kunt vinden om je in te leven in zowat alle personages, zo levensecht zijn ze. Als je zou denken dat verscheidene nevenlijntjes de spanning uit de roman zouden halen, dan kom je bedrogen uit of je hebt niet goed opgelet: deze side-plots zijn van belang voor het verhaal, dat zonder deze zaken op een heel normale thriller zou lijken, maar daar nu ver bovenuit is gestegen. De soepele stijl en verteltrant van Schrijvers draagt sterk bij tot de leesbaarheid. Hoewel de inhoud soms complex is, weet de auteur de lezer er prima bij te houden. Uniek en uitermate aan te raden in alle opzichten.

Kees de Kievid