Een ijskoud verhaal
Caribou Island – David Vann – De Bezige Bij – 320 blz.
David Vann is geboren in Alaska en bracht daar ook zijn jeugd door. In zijn eerste roman, Caribou Island, speelt dit onherbergzame gebied een alles overheersende rol. Zoals dat ook al het geval was in zijn eerder verschenen verhalenbundel, Legende van een zelfmoord. Het lijkt alsof Vann de enorme krachten van de natuur – kou, ijs, wind, zeestromingen, wilde dieren – gebruikt als tegenwicht voor de heftige gemoedstoestanden die het leven van zijn hoofdpersonen beheersen. En om te benadrukken dat hun levens nietig zijn in vergelijking met de krachtige, eeuwigdurende cyclus van de natuur.
De hoofdpersonen in deze roman zijn Gary en Irene. Hij heeft middeleeuwse geschiedenis gestudeerd, maar daar nooit zijn beroep van gemaakt, omdat hij voor een project naar Alaska is gekomen en daar is gebleven. Zij is een zojuist gepensioneerde onderwijzeres. Nu Irene over genoeg vrije tijd beschikt wil hij samen met haar een lang gekoesterde droom realiseren: het bouwen van een blokhut op Caribou Island, dat enkele mijlen uit de kust ligt. De blokhut is niet bedoeld als een tweede huisje, maar moet de vervanging worden van hun eenvoudige maar warme, gerieflijke huis aan de kust. Het is zijn droom, niet de hare.
Al snel wordt duidelijk dat het bouwen van de hut voor Gary een diepere zin heeft. Hij beschouwt zijn leven als grotendeels mislukt. Zijn huwelijk met Irene ziet hij als de hoofdoorzaak van het niet realiseren van zijn ambities. Dat hij Irene dwingt hem te helpen bij de bouw is ook deels bedoeld om haar te straffen; zij vindt het hele plan onzinnig. Irene op haar beurt heeft het ook moeilijk. Zij is bang dat Gary haar zal verlaten als zij hem niet helpt. En die angst voor verlaten worden is bij haar al ontstaan in haar jeugd, haar moeder pleegde zelfmoord door ophanging toen zij tien jaar was.
De bouwstenen van dit verhaal lijken door zo’n beknopte opsomming heel heftig – en dat zijn ze natuurlijk ook – maar Vann doseert ze subtiel. Gedurende de aanloop naar de bouw van de blokhut krijg je steeds meer zicht op de levens van Gary en Irene. Ook bekruipt je tegelijkertijd het onbehaaglijke gevoel dat dit verhaal vreselijk zal aflopen. De bouw van de hut is een ongeorganiseerd project. Gary begint te laat, zodat de winter hen dreigt in te halen. Hij koopt de foute bouwmaterialen, vervoert die in een te kleine boot over een te ruwe zee naar het eiland, waar hij vervolgens gaat bouwen zonder dat hij een bouwtekening heeft gemaakt. Irene balanceert voortdurend op de rand van een zenuwinzinking. Die nog verergert wanneer hun dochter aankondigt te gaan trouwen met haar vriend, een huwelijk dat Irene nu al kan uittekenen als een herhaling van het slechtste uit haar eigen huwelijk. Dat wil ze niet meemaken.
Vann voert de spanning op zoals Hitchock dat deed in veel van zijn films: in kleine stapjes en sterke beelden, met toenemend inzicht voor de kijker/lezer en zonder een enkele terugval. Het vertelperspectief ligt steeds bij een van de hoofdpersonen, waardoor je sterk met ze meeleeft. Het ijzingwekkende slot laat je achter met water in je handen, maar is bij teruglezen eigenlijk al lang tevoren aangekondigd.
