Een aangrijpend leven met tussenstations
Het meisje uit de trein – Irma Joubert – Vertaald door Dorienke de Vries – Mozaïek – 472 blz.
Het meisje uit de trein begint in 1944, een oma laat een klein meisje door een gat in de trein zakken. Het meisje blijft alleen achter en gaat op zoek naar haar zus, moeder en oma. Na een aantal omzwervingen komt ze bij de verzetsstrijder Jakób Kowalsky terecht. Hij neemt haar mee naar zijn huis. Bij dit arme boerengezin komt ze tot rust, totdat ze hier, net nadat de oorlog is afgelopen, niet langer kan wonen. Jakób brengt haar naar haar vaderland Duitsland en bij toeval wordt ze opgenomen in een adoptieprogramma voor Duitse weeskinderen in Zuid-Afrika. Daar vindt ze een thuis en is ze gelukkig. Maar ’s nachts zijn er de nachtmerries. Als Jakób jaren later naar Zuid-Afrika komt, lijkt hun band nog even sterk. Maar kunnen ze alle obstakels overwinnen en waar komen de nachtmerries over vuur toch vandaan?
Deze historische roman bestaat uit een aantal delen. Het eerste deel gaat over Gretchen, later in Polen Gretz genoemd, waar ze samen met Jakób de Tweede Wereldoorlog in Polen overleeft. Gevolgd door haar reis naar Zuid-Afrika en haar leven als jong meisje in het nieuwe land met haar nieuwe familie en een heel andere taal. Daarna gaat het verhaal terug naar Polen, waar de lezer erachter komt hoe het met Jakób gaat in het door de Sovjet Unie overheerste Polen. Het boek eindigt met zowel Gretl, die nu Grietjie heet, en Jakób in Zuid-Afrika.
Het boek leest makkelijk en je zit al snel in het verhaal van het meisje dat zoveel verschrikkelijks meemaakt. Je voelt haar angst, maar ook de angst van de net twintigjarige Jakób, die ineens voor een kind moet zorgen. Hij is aan de andere kant ook een verzetsstrijder, die de Duitsers zijn land uit wil hebben en later moeite heeft met de Russische overheersing. De achtergrond van het verhaal is waar gebeurd, in 1948 werden ongeveer tachtig Duitse weeskinderen, waarvan de meeste jonger dan acht jaar naar Zuid-Afrika gebracht om het Arische zuivere bloed daar te brengen. De kinderen moesten vol Arisch en protestant zijn. Deze band tussen Duitsland en Zuid-Afrika kende ik niet en verbaasde me, net zoals de Zuid-Afrikaanse vader van Gretchen (die Joods bloed heeft en in Polen bij een katholieke familie woonde) me verbaasde toen hij haar jaren later vertelde dat de getto’s en vernietigingskampen een communistisch verzinsel waren.
Irma Joubert weet zeer treffend een beeld te schetsen van een klein meisje, de gedachten en indrukken van een kind dat zich meerdere malen in haar leven opnieuw aan moet passen en telkens weer een nieuwe identiteit krijgt, maar daardoor wel steeds een stukje van haar zelf verliest. Hierdoor gaat het boek verder dan alleen een roman over de Tweede Wereldoorlog waar er al zoveel van zijn. Het boek schetst een schitterend beeld van zowel Polen als Zuid-Afrika, waar de taal soms zo Nederlands klinkt, maar soms ook zo heerlijk exotisch is. Daarnaast gaf het mij een stuk geschiedenis mee dat me onbekend was. Een boek dat ik moeilijk weg kon leggen en bijna in één ruk uitlas.
Jeanine Notten
