‘Bang zijn, toch doen’
Beste broers – Jowi Schmitz – Illustraties: Chuck Groenink – Hoogland & Van Klaveren – 228 blz.
Jowi Schmitz schrijft voor volwassenen en kinderen. Voor de jongerenroman Weg (2016) ontving ze de Dioraphte Literatour Prijs 2017 in de categorie Oorspronkelijk Nederlandstalig. Het zou niet verbazen wanneer ze met het dit jaar verschenen Beste broers ook mee gaat dingen naar de prijzen. Het boek is aangekondigd voor lezers van acht jaar en ouder. Dat ‘ouder’ kan ruim worden opgevat, want ook volwassenen, vooral de fijnproevers onder hen, zullen zeker kunnen genieten van dit prachtige verhaal.
Beste broers gaat over een familie, bestaande uit de negenjarige Raf, zijn broertje Robbie van vijf, hun ouders en hun opa en oma. En zoals elke familie heeft ook deze familie zijn eigenaardigheden. Die blijken vooral nadat Raf en Robbie en hun ouders vanuit de stad zijn verhuisd naar de boerderij van opa en oma, die zelf in het op het erf gelegen bakhuis zijn gaan wonen. Raf, de ik-figuur, is een onzekere jongen die tegen zijn nieuwe leven en vooral tegen zijn nieuwe school opziet. Robbie is ook bangig. Vooral de aardmannetjes op de boerderij, waarover opa heeft verteld, boezemen hem angst in. Hun moeder gaat helemaal op in haar nieuwe baan als arts op de Spoedeisende Hulp van het plaatselijke ziekenhuis. Hun vader heeft verschillende banen gehad, maar weet nog steeds niet wat hij wil. Om dat uit te zoeken gaat hij een cursus volgen, waarbij hij lange dagen van huis is. Zijn werkloosheid is aanleiding voor veel geruzie met zijn vrouw. Opa is een man van weinig woorden. Hij bouwt ’s nachts op een open plek in het bos aan een toren, waarop hij ‘hallo’ tegen de komeet wil zeggen als die komt. Oma is warm en wijs. Een van haar uitspraken is: ‘dapper zijn is bang zijn, toch doen’ (p. 33). Raf voelt zich veilig bij haar. Als hij haar na de verhuizing ziet, lijkt ze krommer dan hij zich haar herinnert en ze loopt langzaam.
De volwassenen hebben weinig aandacht voor de kinderen. Die zijn vooral op zichzelf en elkaar aangewezen. Regelmatig zijn ze alleen thuis, ook ’s avonds en ’s nachts. En soms is er niks te eten. Tegen de enge geluiden in en om huis, wapent Raf zich met een zaklampje dat hij van een van zijn nieuwe klasgenoten heeft gekregen. Robbie zoekt steun bij een op de kermis gewonnen speelgoedkonijn, dat hij Broccoli heeft genoemd.
Op een avond, als ze hun ouders weer eens horen ruziemaken, sluipen de jongens het huis uit en gaan ze met opa mee als die aan zijn toren gaat werken. Opa vertelt hun dat hij er als verrassing voor oma ook een dansvloer wil bouwen, waarop hij samen met haar wil dansen.
Dan wordt oma ’s nachts met een ambulance opgehaald. Ze heeft een hartaanval gehad en zal moeten worden geopereerd. Iedereen is bezorgd en daarbij is opa ook nog boos, omdat hij vanwege een verkoudheid zijn vrouw niet mag bezoeken. Bovendien is hij bang dat oma niet op tijd terug zal zijn voor de komeet.
Raf maakt zich om alles zorgen, om zijn oma in het ziekenhuis, om zijn opa en ook om zijn ouders die niet meer blij met elkaar lijken te zijn. Hij besluit opa met behulp van zijn portofoons te volgen in zijn doen en laten. Ondertussen geeft hij zijn vader de raad om iets voor zijn moeder te maken, om haar weer blij te maken.
In de komeetnacht komt het tot een climax. Als Raf zijn opa door de portofoon bij de toren hoort praten, besluit hij naar hem toe te gaan. Samen met Robbie, die ook wakker is geworden, gaat hij op pad. Samen door het donkere bos, samen door hun angst heen. Ze zijn bang en dapper tegelijk. En zo zal het de hele nacht blijven, want er gebeurt van alles met opa en zij willen hem redden. Dat lukt ze op spectaculaire wijze, waarbij ze eensgezind samenwerken. Eerst waren ze gewoon broers concluderen ze achteraf, ‘omdat dat nou eenmaal zo was’ (p. 215), nu zijn ze ‘beste broers’. Die nacht blijkt een keerpunt in hun toch wel moeizame familieleven, waarmee het verhaal een hoopvol einde heeft.
Beste broers is een ontroerend verhaal over familiebanden. Niet voor niets noemt de schrijfster het boek in haar dankwoord een ‘ode aan familie’ (p. 227). Ook spreekt ze van een ode aan dapperheid. Dat is eveneens een rake typering. Gedreven door een sterke drang om goed te doen overwinnen Raf en Robbie onmiskenbare angsten. En dan spreekt Schmitz nog van een ode ‘aan het onnuttige, het kinderlijke, het koppige’, wat vooral refereert aan opa’s wens om een toren te bouwen waarvan niemand het nut inziet behalve hijzelf. ‘Iedereen zou af en toe die vrijheid moeten nemen om de wereld te maken zoals hij dat wil. Zelfs al stribbelt de wereld tegen’ (p. 227), schrijft Jowi Schmitz. Een duidelijke boodschap waarmee jonge en oudere lezers hun voordeel kunnen doen.
Vermeldenswaard is zeker ook het fraaie taalgebruik. Als de jongens ’s nachts met opa door het bos lopen, denkt Raf: ‘Het is net alsof wij niet bewegen, maar het bos onze kant op glijdt’ (p. 40). Zo zijn er vele pakkende, veelzeggende zinnen en woorden, die gedachten, gevoelens en stemmingen weergeven. Raf snapt dat zijn vriendje uit de stad hem niet zal opzoeken, want ‘als je uit de stad komt dan denk je: dit is de stad en daarbuiten is niks’ (p. 12). En als de jongens op de open plek in het bos gaan liggen, weten ze dat ze ‘in een geheim’ (p. 50) liggen, want ze hebben oma ooit beloofd dat ze niemand over de plek zouden vertellen. Bijzonder zijn ook de uitspraken van opa, bijvoorbeeld hoe hij tegen de nacht aankijkt: ‘In de nacht is het donker, daar past meer in’ (p. 19).
Last but not least wordt het verhaal ondersteund door krachtige, soms paginagrote illustraties, die goed aansluiten bij de sfeer.
Boek bestellen!
