De kleine goedheid

De kunst van het ongelukkig zijn – Dirk De Wachter – Lannoo Campus – 107 blz.

We leven in een wereld met een obsessieve drang naar geluk. Maar uiteindelijk is dit niet het doel waarnaar we moeten streven. Het is veel belangrijker zingeving in je leven in te bouwen en dat hoef je niet ver te zoeken. Het zit in de kleine dingen: mekaar eens goed vastpakken bijvoorbeeld. Une petite bonté noemt psychiater Dirk De Wachter het in zijn nieuwe boek.

Vanuit zijn praktijk als psychiater en zijn dagelijkse observaties stelt Dirk De Wachter vast dat onze samenleving gekenmerkt wordt door een dwangmatig streven naar geluk. Hierbij komt nog eens de overtuiging dat we dit geluk helemaal zelf kunnen maken. Geluk is meetbaar en maakbaar.

Onze ervaringen moeten bovendien authentiek en uniek zijn. De Mont Ventoux oprijden is niet meer voldoende, het moet gebeuren via de moeilijkste weg. De wachtrijen voor de beklimming van de Mount Everest nemen jaarlijks toe. Dat je gelukkig bent, dat wil je kenbaar maken bijvoorbeeld op sociale media. Je hebt het geluk verdiend, dus mag je het ook best wel laten zien.

Gezondheid staat bovenaan onze wenslijst met de daarbij horende jeugd en schoonheid. Het probleem met die gezondheidsrage is dat ze zich niet inzet voor de afwezigheid van ziekte, maar voor een obsessioneel perfectionisme waarin eeuwige jeugd, ideale maten, atletische spieren en een marathonconditie vooropstaan, aldus De Wachter. Bovendien worden de dood en rouw vaak buiten de deur gehouden. Bij het verdriet om het verlies van een dierbare mag tegenwoordig niet te lang stilgestaan worden.

De keerzijde van deze mentaliteit merkt De Wachter dagelijks in zijn praktijk. De wachtlijsten voor psychische hulp worden steeds langer. Een toenemend aantal kinderen neemt psychofarmaca. Eenzaamheid neemt toe.

Streven naar geluk als levensdoel is een vergissing. Streven naar zin, zorg en betekenis, is waar het leven om draait. Proberen te zorgen voor anderen in de ruime zin van het woord. Leren praten en communiceren is belangrijk, zeker bij verdriet of ongeluk. Praten, ontmoeten en luisteren geeft verdriet betekenis. Tegenslagen zijn tegelijk ongelukkig en gelukkig-makend. Ze zorgen voor verbinding en zin. We moeten engagementen opnemen en ons niet afkeren van problemen en miserie. Het is ook belangrijk af en toe eens stil te staan bij het leven en ons dagelijks bestaan. Achterover zitten, niets doen, geen plan hebben, alleen maar zijn. In verveling kan creativiteit en echt fundamenteel nadenken ontstaan. En voel je je eens wat ongelukkig dan ben je nog niet ziek. Ongelukkig zijn maakt deel uit van het leven, en ermee omgaan is wezenlijk. Menselijkheid is het ongeluk toelaten, ook dat van anderen.

Maar bovenal raadt De Wachter de heel eenvoudige kleine goedheid aan – la petite bonté zoals de filosoof Emmanuel Levinas bedoelde. Het gaat hierbij om een vorm van engagement dat zich voltrekt tussen twee mensen waarbij de een ernaar streeft de ander te helpen op een respectvolle, zelfs nederige manier. Elkaar een klein plezier doen, elkaar aanraken en eens vastnemen, is de essentie van het leven. Laten we de gewoonheid van het leven omarmen. Dat is pas geluk.

Kris Muylle