Sloop – Anna Enquist
Degelijke, wat voorspelbare roman
Op de cover van Sloop staat de afbeelding van een touw springend meisje, een muurplastiek van Co Westerik dat in 1988 is afgebroken. Enquist begint haar verhaal met de sloop van de gevel waarop het kunstwerk was aangebracht. Hoofdpersonage, de componiste Alice Augustus ziet er een filmpje van dat haar hevig emotioneert. Aan het eind van het verhaal, lukt het haar om die emoties om te zetten in een compositie voor het Koninklijk Symfonie Orkest. Het is een eervolle opdracht die ze met vallen en opstaan tot een goed einde brengt.
Alice Augustus, ze is halverwege de dertig, is een vrouw die door haar opvoeding is opgezadeld met een minderwaardigheidscomplex. Ze heeft moeite om de regie over haar eigen leven te nemen. Ze is getrouwd met Mark, een financieel expert en heeft een sterke kinderwens, maar twijfelt tegelijkertijd, omdat een kind haar artistieke leven zou kunnen frustreren.
In Sloop gaan we heen en weer in de tijd. We leren Alice kennen als ze op het conservatorium zit als enig meisje tussen alle jongens. Ze heeft veel talent, maar dat geeft haar toch weinig zelfvertrouwen. Ze krijgt op vijfentwintigjarige leeftijd een relatie met de veertig jaar oudere conservatorium-docent Duk van Dijk, die spaak loopt omdat Van Dijk, door koudwatervrees, een einde maakt aan de relatie. Alice trekt dan in bij haar beste vriendin Svea, het prototype van een moederkloek die samen met haar man Sven een gezellig kinderrijk huishouden bestiert. Alice blijkt zwanger van Van Dijk, maar twijfelt er aan of ze het kind geboren zal laten worden. Dan geeft Svea haar het volgende advies.
“’Kijk,’ zei Svea, ‘er bestaan speciale klinieken voor. Ze noemen het menstruatieregulatie. Het is abortus. Het mag niet, of wel, onder bepaalde condities, op specifieke indicaties. Dat zal een grijs gebied zijn. Een collega van mij is er geweest, bij een vrouwelijke arts. Dat is snel en goed gegaan. Maak nou maar een afspraak zodat je weet hoe het toegaat. Dan beslis je daarna of je het echt laat doen. Het is niet meer met breinaalden en klerenhangers, het is gewoon een medische procedure.’”
Ik kan deze opmerking moeilijk rijmen met de tijd waarin het verhaal speelt. De afbraak van het plastiek van Westerik was in 1988, dus terugrekenend moet de zwangerschap in 1978 hebben gespeeld. Wist een ontwikkelde vrouw als Alice nog niet van het bestaan van deze klinieken? Maar goed, ruim tien jaar later, in elk geval na 1988, is Alice kinderloos en probeert wanhopig met kunstmatige middelen om zwanger te worden. Intussen verloopt haar carrière heel voorspoedig. Naast het componeren van klassieke stukken verdient ze veel geld met het maken van muziek van platvloerse reclamedeuntjes. Dat doet ze onder een pseudoniem, omdat ze zich ervoor schaamt. Het huwelijk tussen Mark en Alice staat grotendeels in het teken van het krijgen van een kind. Mark is er eigenlijk wel klaar mee. Als het even kan, gaat hij niet mee naar de kliniek waar Alice wordt behandeld door dokter Van Pasen.
De omschrijvingen die Enquist gebruikt voor allerlei compositorische elementen zijn voor de doorsnee lezer moeilijk te interpreteren. Dat onderdeel blijft dus nogal abstract. De titel heeft meerdere betekenissen, want ook Alice is door haar ouders geestelijk gesloopt. Alice Augustus komt als personage goed uit de verf, maar de anderen, zoals haar echtgenoot Mark, krijgen weinig diepgang. Sloop is een gedegen roman die helaas een nogal voorspelbaar verloop heeft.
Boek bestellen!
