Drievoudige moord in 1869
Zijn bloedige plan – Roderick Macrae Burnet – Vertaling: Anne Jongeling – Hollands Diep – 300 blz.
Zijn bloedige plan bereikte de shortlist van de Man Booker Prize, een prijs die elk jaar wordt uitgereikt voor het beste fictie-boek dat verscheen in de Engelse taal. Macrae Burnett won de prijs niet, maar om de shortlist te bereiken voor een prijs in dit grote taalgebied is natuurlijk een grote prestatie. Ik denk dat de nominatie vooral te danken was aan de originele opzet van het boek en minder vanwege de literaire kwaliteiten. Zijn bloedige plan bevat drie elementen: de beschrijving van het leven in een Schots dorp aan het eind van de negentiende eeuw, een karakterstudie van de dader van de drievoudige moord, Roderick Macrae en het proces dat leidde tot zijn veroordeling. Ik verraad hier niets van het plot, want dat Roderick de moorden heeft gepleegd wordt meteen door de schrijver verteld.
Het verhaal begint met de getuigenverklaringen van dorpsgenoten, mannen en vrouwen die de zeventienjarige Roderick vanaf zijn geboorte kenden. Ze geven hun mening over zijn karakter en over de dag van de moorden. Dan gaat de schrijver terug in de tijd. We lezen over het tragische leven van een boerenzoon in een arm Schots pachtersdorp, Culduie dat lijdt onder de nukken van de landheer. De landheer zelf bemoeit zich niet rechtstreeks met het dorpsleven, want hij heeft een meier in dienst die onder zich een of meerdere rentmeesters heeft die de gang van zaken in de dorpen in de gaten houden. Zo’n rentmeester wordt door de dorpsbewoners gekozen en omdat hij één van hen is, zal hij ze nooit heel streng beoordelen. Als de oude rentmeester er in Culduie mee ophoudt, moet er een nieuwe gekozen worden. Lachlan McKenzie, bijgenaamd Lachlan de Brede, is de enige serieuze kandidaat. Er wordt nog een dorpsgek gevonden die het tegen hem op wil nemen, maar dat is alleen voor de vorm. Lachlan de Brede – alle dorpsbewoners hebben bijnamen – wordt unaniem gekozen.
We komen dit allemaal te weten door een nagelaten geschrift van de dader, Roderick Macrae, die zijn verhaal in de gevangenis aan het papier heeft toevertrouwd. Via hem leren we van alles over zijn leven en dat van de bewoners van Culduie. Rodericks vader leeft al van voor de geboorte van Roderick in onmin met Lachlan de Brede. Als Lachlan de nieuwe rentmeester wordt, doet hij er alles aan om het leven van de familie McRae zo moeilijk mogelijk te maken.
Het gezin bestond ten tijde van de aanstelling uit vader McRae, Roderick, zijn zus Jetta, en een tweeling. Moeder is bij de geboorte van de tweeling, een paar jaar daarvoor, gestorven. Roderick is degene die zich het meest aantrekt van het getreiter van Lachlan de Brede, dat heel ver gaat. Zo misbruikt Lachlan zijn zus Jetta en pakt delen van hun land af, zodat ze minder gaan verdienen. Uiteindelijk ziet Roderick maar één oplossing voor dit probleem, Lachlan de Brede moet dood. Dit idee zet zich vast in zijn hoofd en op een middag gaat hij gewapend met een wadder en een houw, twee landbouwgereedschappen, naar het huis van Lachlan. Lachlan zelf is niet thuis, maar zijn dochter Flora en de peuter Donny wel. Omdat die zich verzetten, slaat Roderick ze met de wadder dood. Later doet hij hetzelfde met Lachlan, waarna hij onder het bloed door de dorpsstraat terugkeert naar huis.
Roderick McCrae krijgt een advocaat toegewezen, de ambitieuze Andrew SinClair, die hem ertoe aanzet om zijn verhaal op te schrijven. SinClair haalt er ook een paar geleerden bij die Roderick onderzoeken. De advocaat wil er op aan sturen dat Roderick tijdens de moorden ontoerekeningsvatbaar was. Dit komt allemaal aan bod in het laatste deel van het boek, in een nauwgezet verslag van het proces. Er is een rechter en een jury, de getuigenverhoren, het verhoor van de deskundigen en de publieke tribune die elke dag uitpuilt van de nieuwsgierige belangstellenden en vertegenwoordigers van de pers. Roderick ontkent de moorden niet en de enige manier om aan de strop te ontkomen, is als SinClair er in tijdens het proces in slaagt om de jury te overtuigen hem ontoerekeningsvatbaar te verklaren.
Greame McCrae Burnet heeft een indrukwekkend boek geschreven. De opzet van Zijn bloedige plan is uiterst origineel, de karakters en het dorpsleven zijn treffend en boeiend beschreven. Het is een boek dat veel lezers kan trekken, want thrillerliefhebbers komen aan hun trekken, maar ook zij die van een historische roman houden. Die mix maakt dit verhaal tot een uniek boek. Een boek dat nog lang blijft sudderen in je gedachten.
