Een encyclopedische atlas

Atlas van de aarde en de mens – Christian Grataloup – vertaling: Jan Bos – Nieuw Amsterdam – 319 blz.

De atlas van de aarde en de mens brengt aan de hand van ongeveer 300 kleurenkaarten een chronologisch overzicht van gebeurtenissen die hebben geleid tot het ontstaan van de aarde, de ontwikkeling van het leven met ten slotte de invloed van de mens op de blauwe planeet.

Na een voorwoord van de Nederlandse wetenschapper en schrijfster Louise O. Fresco begint het verhaal met de oerknal 13,8 miljard geleden. Het eindigt met actuele thema’s zoals de klimaatverandering en andere problemen die te wijten zijn aan de toenemende druk van de mens op de aarde. De atlas is opgedeeld in negen hoofdstukken die op de pagina’s aan de zijkant zichtbaar zijn gemaakt met donkergroene aanduidingen. Ieder kaartje is voorzien van verhelderende uitleg die vrij beknopt is maar wel een grote meerwaarde betekent. Boven iedere kaart staan verwijzingen naar andere kaarten met vermelding van de bladzijden. Niet alleen kaarten zijn opgenomen. De atlas bevat ook heel wat grafieken, tijdslijnen en schema’s. Verder zijn hier en daar op bladzijden met een zwarte achtergrond aspecten van de geschiedenis van de wetenschap opgenomen.

Het detailniveau van de kaarten is zeer divers. De wereldkaarten domineren. Maar er zijn ook detailkaarten van continenten, landen en steden opgenomen. Zo kunnen we op een viertal kleinere kaarten meevolgen hoe de inpoldering van Nederland is verlopen. Op een kaart van Australië worden de verschillende Aboriginalvolkeren getoond. Het blijken er meer dan vijfhonderd te zijn. Enkele afbeeldingen van het Aralmeer illustreren hoe dit verschrompelde tussen 1960 en 2018. Een kaartje van Vietnam toont de hoeveelheden Agent Orange die het Amerikaans leger in de periode 1961-1971 dumpte en het gebied dat op die manier werd ontbladerd. In het kader van de landbouw is een plattegrond weergegeven van een Bretons dorpje in de 9^de eeuw.

Opvallend is de grote verscheidenheid aan thema’s: geografie, biologie, geschiedenis, economische politiek, demografie, ecologie,… De atlas doet sterk denken aan een encyclopedie. Het is niet te beschrijven welke voorstellingen te vinden zijn: een kaart van de kosmische achtergrondstraling, de platentektoniek en het ontstaan van de continenten, een vergelijking van de spierkracht tussen trekpaard, os, muildier, ezel en mens, de verspreiding van de diersoorten en de mens over de aarde, de ligging van grote dierentuinen, verschillende aspecten in verband met cement en beton, de planktonconcentratie in de oceanen enz.

De samensteller van deze atlas is Christian Grataloup, emeritus-hoogleraar Geografie aan de Université Diderot in Parijs. Onder zijn redactie verscheen reeds een atlas van de wereldgeschiedenis en van de geschiedenis van Frankrijk die volgens hetzelfde concept zijn samengesteld. Achterin vinden we een bibliografie, korte voorstelling van de auteurs en de medewerkers, begrippen- en namenregister en geografisch register. Hierbij dient meegegeven te worden dat de registers zeker niet alle namen, plaatsen of begrippen vermelden. Ten slotte volgt nog een verantwoording en bronnenlijst. Praktische pluspunten zijn het handzame formaat, het leeslint en de soepele kaft die het mogelijk maakt dat het boek mooi open blijft liggen op om het even welke pagina.

De atlas van de aarde en de mens is zonder twijfel een mooie publicatie die iedereen met een brede interesse zeker zal aanspreken. Een ideaal en aantrekkelijk bladerboek met een encyclopedische dichtheid aan informatie.

Kris Muylle