Een nieuwe liefde op je veertigste
Wij kunnen dit – Nelleke Noordervliet – Atlas Contact – 349 blz.
Vorig jaar werden er in de Nederlandse boekhandel meer dan 43 miljoen boeken verkocht, vijf procent meer dan het jaar daarvoor. In de top 100 van bestverkochte boeken daalde het aantal Nederlandstalige romans echter van twaalf in 2020 naar acht in 2021, en van de 26 vertaalde literaire romans in de lijst werden er maar liefst 15 geschreven door Lucinda Riley. Slecht nieuws voor de liefhebbers van ‘echte literatuur’, en voor de boekhandelaars voor wie het juist daar allemaal om is begonnen.
Helen Brand, veertig jaar oud en door een ongeluk bij haar geboorte licht lichamelijk gehandicapt, is zo’n boekhandelaar. Of, beter gezegd, was, want in haar Rotterdamse winkel mag ze al blij zijn met elke klant die de moeite neemt zijn zelfhulp-, kook- of Rileyboek bij haar te kopen in plaats van bij Bol. Soms wordt het haar allemaal te veel – door het vroegtijdige vertrek van haar moeder uit het gezin was ze sowieso al nooit het zonnetje in huis – en verliest ze zich in tirades waarin zelfhaat en haat jegens de wereld om voorrang strijden:
‘Al die schrijvers met hun egocentrische papieren ejaculaat wenste ze dood. Dood! Dood! Allemaal dood! Dachten jullie nou echt dat de wereld op jullie zat te wachten? Dit huis is een gepleisterd graf. Ga iets nuttigs doen voor andere mensen, waterputten graven in Mali, spelen met gehandicapte kinderen, knutselcursussen geven, of ga gewoon op een berg zitten navelstaren zonder ons met het resultaat ervan lastig te vallen. Sterf, proza! Verdwijn, poëzie! Ze hinkte naar achter.’
Op een dag verschijnt er een nieuwe klant in haar zieltogende winkel. Leo Wassermann c.q. Leo Brangert is een succesvolle jonge ondernemer met vermelding in de Quote 500 en met een verleden van mooie jonge vriendinnen, zoals Helen na enig googlewerk al snel vaststelt. Toch valt hij op haar, waarom wordt niet helemaal duidelijk, maar hij is uitgekeken op zijn luxeleven en hij heeft bovendien iets uit te zoeken over zijn verleden – zijn vader speelde een dubieuze rol bij de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. De twee beginnen een gepassioneerde briefwisseling, maar door hun angst zich rechtstreeks te uiten nemen ze de gedaante aan van twee personen uit de klassieke oudheid. Helen kruipt in de huid van de Griekse dichteres Sappho, Leo in die van de presocratische filosoof Anaximander van Milete. Toch, of juist daardoor, twijfelt Leo regelmatig over de toekomst van de relatie, en over de zin van zijn eigen leven:
‘Helen zou oprecht verdriet hebben, maar met haar veerkracht zou ze het kleine jaar dat ze hem had gekend al snel afboeken. Veel zou hij niet achterlaten, net zomin als al die mensen die zijn blik vanaf dit uitzichtpunt kon omvatten, de automobilisten, de buurtbewoners, de honderdduizenden aan de overkant van de rivier. De impact van een klein insect had een individu op de wereld, meer niet. Het voortleven in de herinnering van geliefden: daar stelde hij zich weinig bij voor. Het was allemaal schuim en as.’
Er hangt over dit boek een dikke grauwsluier. Helen en Leo zijn allebei net veertig, ze hebben het grootste deel van hun leven nog voor zich, maar het wil Noordervliet (76) dit keer maar niet lukken haar protagonisten werkelijk geloofwaardig, invoelbaar of interessant te maken. Ze gedragen zich ouwelijk, spreken als ouderen, hun Grieks-klassieke briefwisseling die vele, vele pagina’s beslaat is zo geforceerd en geëxalteerd dat de lezer zijn aandacht snel verliest, en de entree van de coronapandemie als ‘gamechanger’ helpt ook niet echt. Met een gehandicapte protagonist voldoet Noordervliet keurig aan het diversiteitscriterium, en met de onthulling dat Leo’s vader Indonesiërs heeft vermoord zit het met de politieke correctheid van Wij kunnen dit ook wel snor. Misschien biedt het huidige stadium van de geschiedenis Noordervliet geen andere mogelijkheden, of weerspiegelt het boek alleen maar de huidige maatschappelijke malaise. Uiteindelijk besluit Helen haar boekwinkel te verkopen, en in de epiloog van het boek vinden we haar en Leo terug op een reis naar zonnig Frankrijk.
‘In het najaar zullen ze een demeure de charme met wijngaard, lavendel en olijfbomen kopen nabij Lourmarin, waar op de begraafplaats Albert Camus al ruim zestig jaar onder een eenvoudige steen naast een wijd uitwaaierende oleander rust’.
Albert Camus; die eindigde in 2020 op de 81e plaats van de Nederlandse top 100; van De pest werden in dat jaar meer dan 24.000 exemplaren verkocht. Boek bestellen!
Hein-Anton van der Heijden
