Een ontroerend in memoriam
Hoogteverschillen – Julian Barnes – Atlas Contact – 128 blz
Julian Barnes trouwde in 1979 met Pat Kavanagh. Zij was zijn literair agent en daarnaast ook van beroemde schrijvers als Ruth Rendell en Nicci French. Bijna dertig jaar later, in 2008, overleed zij na een kort ziekbed aan een hersentumor. Tussen diagnose en overlijden zaten maar 37 dagen. Dagen die hij bij haar doorbracht in het ziekenhuis, dagen die als in een droom voorbijgingen. Vier jaar na haar dood schreef hij met Hoogteverschillen een ‘in memoriam’. Het boekje is geen herdenking geworden in traditionele zin. Integendeel, Kavanagh komt in het grootste deel ervan niet eens voor.
Barnes wijdt het gehele eerste hoofdstuk aan enkele pioniers van de ballonvaart: Fred Burnaby, kolonel bij de Royal Horse Guards; Sarah Bernhardt, actrice en Felix Tournachon, journalist en fotograaf, beter bekend onder de naam Felix Nadar. Zij ondernamen hun moedige vluchten in de tweede helft van de negentiende eeuw. Het tweede hoofdstuk gaat over de vroegste fotografie vanuit luchtballonnen. Het is een prachtige beschrijving van hoe er met twee technieken die allebei nog in de kinderschoenen stonden een derde werd uitgevonden: de luchtfotografie.
Pas het derde en laatste hoofdstuk wijdt Barnes aan Kavanagh. Barnes schrijft openhartig over het verlies, de woede, de eenzaamheid, de te voorzichtige en onhandige reacties van de buitenwereld jegens de voortlevende. Hij analyseert wat hij het meeste mist: haar liefde, de kameraadschap of het gevoel dat je elkaar aanvult en dus samen meer bent. Ook overweegt hij zelfmoord, kiest er zelfs de methode voor. Maar hij ziet ervan af omdat hij daarmee ook zijn herinneringen aan haar van deze wereld zou laten verdwijnen, haar daardoor als het ware opnieuw laat overlijden.
De structuur van het boek is die van een zorgvuldig samengesteld mozaĂŻek. Een structuur die je pas gaat ontdekken bij het lezen van het laatste hoofdstuk. Dan blijken zich in de eerste twee hoofdstukken al talrijke toespelingen te bevinden op Barnes’ huidige situatie. Hij refereert daar tijdens zijn overpeinzingen regelmatig aan. Voor mij geeft dit het boek iets speels: vanuit een lange aanloop die over iets heel anders lijkt te gaan kom je, vanuit de hoofdtekst, toch weer terug bij die aanloop die inmiddels een extra dimensie heeft gekregen. Mooi gedaan! Dat Barnes van een oprecht en ontroerend ‘in memoriam’ voor zijn vrouw een doordachte literaire tekst heeft gemaakt had zij, zelf verslingerd aan de literatuur, zeker gewaardeerd.
