Een prachtig geschreven, historische, actuele YA-roman
Iedereen bleef brood eten – Do van Ranst – De Eenhoorn – 463 blz.
Over De Grote oorlog is veel geschreven in Vlaanderen. Ook in deze historische roman is de Eerste wereldoorlog het onderwerp. Rauw en levensecht schrijft Do van Ranst over de oorlog. Maar ook over liefde en vriendschap, want dat is van alle tijden.
Simon en Nelle zijn een stel. Simon werkt bij de vader van Nelle die een bakkerij heeft. Als de oorlog naderbij komt, is er nog steeds werk genoeg voor Simon. Iedereen blijft immers brood eten! Nelle werkt in het ziekenhuis dat het steeds drukker krijgt. We volgen het relaas van de geliefden door afwisselend de ogen van Simon en van Nelle. Zo krijgt de lezer een completer beeld van wat oorlog met mensen doet.
Nelle, die geen verpleegsteropleiding heeft, moet steeds meer verpleegkundige handelingen verrichten want ze levert goed werk. De rauwheid van het dagelijkse leven, het bloed, afgerukte lichaamsdelen en wat daarmee moet gebeuren, de manier waarop de artsen totaal verschillend met hun patiënten omgaan, er blijft Nelle – en de lezer – weinig bespaard. Tussendoor geint ze met haar collega Yolande en tekent ze. Lang twijfelt ze wat ze na de oorlog wil worden: kunstenares of verpleegkundige. Eén ding weet ze zeker, na de oorlog wil ze niet meer werken in de bakkerij van haar vader, ze wil iets doen met haar leven. Een nieuwe arts, die veel in haar ziet, op verschillende gebieden, neemt haar een paar dagen mee naar Parijs om een lezing van Marie Curie bij te wonen. Ook al kan Nelle Madame Curie niet zien, ze wordt gegrepen door het verhaal over een nieuwe uitvinding, het röntgenapparaat. Hierna staat haar besluit vast: ze wil verpleegster worden.
Simon maakt een heel andere oorlog mee. Aanvankelijk blijft hij voor Nelles vader werken, werk is er immers genoeg. Maar zijn ouders maken het hem niet gemakkelijk. Zijn moeder is als de dood voor de oorlog en sjouwt een groot deel van hun huisraad naar beneden, naar de kelder. Daar zit ze bang te zijn. Tot de oorlog zo dichtbij komt – ze wonen in Ieper – dat ze Simon en zijn vader zo ver krijgt om samen te vluchten. Eerst gaan ze naar een tante. Tantes man is net doodgeschoten door de Duitsers omdat hun zoons waren ondergedoken. Ze wilden niet voor de Duitsers werken, maar ook niet in het Belgische leger vechten. Simons vader heeft geen goed woord voor hen over, laffe ratten, noemt hij hen. Het liefst zou hij zelf gaan vechten maar door een verbrijzelde arm is dat niet mogelijk. Hij laat het Simon terdege voelen dat hij zou moeten vechten, net als Kamiel, zijn beste vriend.
Simon meldt zich aan bij het leger en komt bij Kamiel in het peloton. Van oorlog voeren komt aanvankelijk weinig, ze zijn voornamelijk bezig met het graven van loopgraven. Dat is niet naar de zin van Kamiel. Hij trekt er steeds vaker ’s nachts op uit om achter de Duitse linies te komen. Omdat hij iets gebruikt, wordt zijn gedrag steeds onverantwoordelijker en onvoorspelbaarder.
Simon heeft het er moeilijk mee, hij is geen vechter. Tegelijk mist hij Nelle en vraagt hij zich af of ze misschien iets met een ander heeft, een aantrekkelijke dokter misschien, of Free die ook in de bakkerij van haar vader werkte. Daarbij komen de zorgen over zijn ouders die uiteindelijk in Groot-Brittannië zijn beland. Aangezet door Kamiel brengt hij een bezoek aan het ziekenhuis waar Nelle werkt, maar zij is dan net naar Parijs. Door een aantal misverstanden wordt zijn ongerustheid nog groter. Kamiel probeert zijn vriend te helpen maar door het gebruik van morfine is die hulp van de wal in de sloot.
De oorlog laat overal diepe sporen na en ook Simon en Nelle blijft weinig bespaard. Iedereen bleef brood eten is een harde, rauwe roman die je af en toe even weg moet leggen om er later toch verder te lezen.
De Grote Oorlog mag op sommige terreinen dan echt historisch zijn, zoals de gevechten in de loopgraven, de ellende die een oorlog met zich meebrengt, en vooral het gebruik van gifgas, is akelig van deze tijd. Voor gas kun je je niet verstoppen, zegt Simon.
Toch is het niet alleen narigheid en ellende want de meest dagelijkse dingen gaan altijd door; zoals liefde en vriendschap, en heel basale zaken zoals het eten van brood.
Wat mij betreft is dit een kandidaat voor de Thea Beckmanprijs van volgend jaar. Dit boek is het meer dan waard.
