Interview met boekhandelaar Hanneke Koene

Hanneke Koene(1960) volgde de havo aan het Bisschoppelijk College Broekhin in Roermond. Na de middelbare school deed ze de opleiding tot kleuterleidster aan het KLOS in Maastricht en behaalde haar MO Frans. Sinds 1991 werkt ze in De Boekenwurm in Maastricht, waarvan ze sinds 2005 eigenaar is. Naast de boekhandel, die gespecialiseerd is in boeken voor kinderen en jongeren, heeft ze een expertisecentrum leesbevordering. Ze schrijft columns voor Boekblad, is projectleider van de Stichting Leesbevordering Zwaan Kleef Aan en is commissielid voor GroenLinks in de gemeente Eijsden-Margraten. In 2008 haalde ze het landelijke nieuws toen ze weigerde om het boek Adan en Eva van Ayaan Hirsi Ali te verkopen. In 2011 werd ze genomineerd voor beste boekverkoper van het jaar.

Wilde je als kind als iets met boeken gaan doen? Zo nee, wat wilde je dan worden?

Ik wilde als kind alleen maar lezen en had er geen idee van dat je ook iets met boeken kon doen, zoals ze schrijven of verkopen. Ik speelde wel bibliotheekje, maar dat was vooral met mijn vingers zo snel mogelijk door een kaartenbakje lopen en dan betreurde ik de afwezigheid van een zware stempel. Ik had geen idee wat ik wilde worden, dat ik iets moest worden zelfs.

Las je als kind veel en wat was je favoriete boek/serie/schrijver?

Ik las altijd en ik herinner me nog veel boeken. Als peuter tiranniseerde ik mijn vader met De Hondenmatroos, dat weet ik zelf niet meer. Maar ik herinner mij ook nog heel goed, heel veel pockets van Kluitman. Die heb ik nog allemaal, met stukgelezen ruggetjes. Een heel mooi boek vond ik Paolo (ik geloof dat hij zo heette) en de dieren.

Wat is er leuk aan het runnen van een boekwinkel en wat niet?

Wat heel leuk is, is het materiaal waar je mee werkt. Ik houd erg van mijn waren. Wat ook heel leuk is zijn de contacten met de mensen. Wat niet leuk is hangt een beetje van mijn dag af. Wat ik heel erg vreselijk vervelend vind, is om een middag in een boekenkraam te moeten staan. Ik kan dan niks doen behalve daar zitten of staan. Als er dan nog veel gekocht wordt, is dat geen probleem, maar meestal sta je daar ter decoratie. Gelukkig heb ik nogal wat vrienden die het wel leuk vinden om in een kraam te staan.

Wat doe je allemaal om je boekwinkel te promoten?

Vooral zorgen dat men niet vergeet dat ik besta. Dus ik zit op Facebook, ik Twitter, ik maak één keer per jaar een krant die we op alle scholen verspreiden (de Boekenwurmbode), ik adverteer in een paar blaadjes die het hele jaar meegaan (VVV, Funshopgids)en ik bedenk dingen die de aandacht van de media zouden kunnen trekken. Soms werk je heel hard aan iets en dan kijkt er niemand naar om en soms doe je iets heel kleins en dan beweegt opeens alles. Die onvoorspelbaarheid maakt het moeilijk maar ook boeiend. Waar ik wel op let, is dat ik altijd professioneel ben in het openbaar. Dat is soms behoorlijk lastig, omdat je ook te maken hebt met de mens in jezelf.

Wat moeten we doen om kinderen aan het lezen te krijgen en te houden?

Mijn devies is bereikbaarheid en vanzelfsprekendheid. Omring kinderen met boeken, geef hen veel keuzevrijheid, maar help hen ook in nieuwe boeken. Ook belangrijk, stimuleer kinderen om verder te lezen, maar dwing hen nooit een boek uit te lezen dat ze niet leuk vinden. En vooral geef het goede voorbeeld: Lees zelf veel en lees veel voor.

Wat denk je van het taalonderwijs op de basisscholen? Wordt er genoeg tijd besteed aan de taalontwikkeling en lezen?

Om goed onderwijs te krijgen heb je goede leerkrachten nodig. Goede leerkrachten zijn zich bewust van het belang van lezen. Als ik lees en hoor hoe weinig mensen in het onderwijs lezen en hoeveel daarvan dan weer kinderboeken lezen, kan ik geen positief beeld hebben van de leesbevorderende kracht van de basisschool in het algemeen. Daar zou tijdens de opleidingen veel meer aandacht aan besteed moeten worden. Leerkrachten zouden er van doordrongen moeten zijn dat zij alles bepalend zijn voor het leesgedrag van de kinderen. Nu is het heel erg afhankelijk van een docent ‘die er iets mee heeft’. Lezen om het leesplezier zou structureel in het onderwijs verweven moeten zitten. Kinderen die graag lezen hebben een voorsprong, niet alleen in hun taalontwikkeling.

Doet de overheid genoeg om het lezen te bevorderen of is dat niet haar taak.

De overheid heeft er in deze kennismaatschappij baat bij dat de bevolking belezen is. Zeker nu de digitalisering in het huishouden oprukt is het belangrijk dat kinderen op school, een plaats waar alle kinderen komen, ervaren dat stillezen een prettige ervaring is. Dat ze daarbij hun concentratie trainen en hun mentale verbeelding is voor de leerkracht een weet (tenminste dat hoop ik) en voor de kinderen een rotzorg. Overheden moeten scholen faciliteren om kinderen te omringen met boeken.

Harry Potter was een groot succes en domineerde jarenlang de bestsellers lijsten. Ging dat ten koste van andere boeken of juist niet?

Ik geloof niet zo in boeken die ten koste gaan van andere boeken. Je wilt lezen waar je zin in hebt en soms hebben heel veel mensen zin in hetzelfde, ze steken elkaar aan. Wanneer de koek op is kiezen lezers iets anders. Niet-lezers hebben dan in elk geval die boeken gelezen en sommige niet-lezers worden door die boeken lezers. Harry Potter heeft veel lezers gemaakt, zowel kinderen als volwassenen. Ik vind het geweldig dat ik de verschijning van deze bijzondere boeken tijdens mijn carrière heb meegemaakt. Ik geloof niet dat zoiets snel nog eens zal gebeuren. Weet je waar sellers ten koste gaan van andere, minder bekende boeken? Op het internet en in boekwinkels waar geen lezers werken. Schrijvers hebben er baat bij de boekhandel voor zich te winnen.

Wat zijn je de vijf meest favoriete boeken die je ooit las?

Aan vijf heb ik niet genoeg. Het boek van Bod Pa, Bezoekjaren, Het Filosofisch woordenboek, Het doden van een mens, Het ondiepe. Die noem ik omdat ik de neiging heb ze te herlezen. Maar De Boekendief en Allemaal willen we de hemel en alle boeken van Harry Potter en Robin en alle poëzie van Ted van Lieshout is me net zo dierbaar en herlees ik ook. En weet je wat ook mooi is: Vissen veranderen bij kou van zwemrichting, daarvan ga je je gelukkig voelen.

Noot van de redactie: Helaas heeft Hanneke in 2019 de winkel moeten sluiten.