Een kind blijft een kind ook in oorlogstijd
Oorlog en Vriendschap – Dolf Verroen – Illustraties: Charlotte Dematons – CPNB – 95 blz.
Dolf Verroen was, net als zijn alter ego Joop in Oorlog en Vriendschap, elf jaar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Dat is goed te merken aan dit boek, dat alleen geschreven kan zijn door iemand die dicht op de feiten heeft geleefd. Joop is enig kind, moeder is huisvrouw en vader werkt in het ziekenhuis. Joop zit op de lagere school in de laatste klas bij meester Millenaar. Kees is zijn vriendje en Wijntje zijn vriendin. Joops moeder die Verroen heel realistisch afschildert, heeft een hekel aan Kees en probeert Joop te koppelen aan buurjongen Jaap. Maar Joop mag Jaap niet en vriendschap laat zich niet dwingen.
In de klas zitten ‘gewone’ kinderen, maar ook Joodse kinderen en kinderen van NSB’ers. Dat maakt iedereen voorzichtig. De NSB kinderen kunnen anderen verraden en dus zeggen veel mensen niet wat ze denken, ook meester Millenaar niet.
De oorlog is weliswaar gaande, maar een kinderleven volgt zijn eigen weg, zo goed en kwaad als het gaat. Joop moppert op het huiswerk en als er onderduikers in huis komen en Joop zijn kamertje moet afstaan, dan is hij gewoon boos. Een kind heeft nu eenmaal niet meteen overal begrip voor. Dat er onderduikers in huis zitten geeft spanning, maar ook vertier. De eerste onderduiker heet Pollie, het is een handige vent die klusjes, die vader niet voor elkaar krijgt, opknapt. Later komen er andere onderduikers en niet met iedereen loopt alles even soepel.
Natuurlijk is er een NSB’er die de buurt terroriseert. In dit geval een zeker Fagel die nogal voor wat overlast zorgt. Joops vader moet zelfs een keer, vanwege een overtreding met de verduistering, graafwerkzaamheden verrichten voor de Duitsers. Joop neemt zijn plaats in. Gelukkig treft hij een ‘aardige’ Duitser en komt hij eraf met een licht klusje. In de loop van het verhaal wordt duidelijk dat Kees de zoon van een foute Nederlander is, maar Joop heeft daar geen boodschap aan. Hij heeft een klik met Kees en ze zweren elkaar zelfs eeuwige trouw door hun bloed te vermengen.
De vriendschap met Kees staat wel onder druk. Als Joop met zijn moeder onderweg is naar een naaister om oude kleren voor hem te verstellen, gebeurt er dit:
“Hij stond daar met een collectebus van de Winterhulp.
Ik zag meteen dat het Kees was.
Kees zag dat ik het was.
‘Niks zeggen,’ siste mijn moeder. ‘Doorlopen.’
Kees stond doodstil als een wassenbeeld.
Hij keek door me heen alsof hij blind was.
Ik wilde schreeuwen, me losrukken.
Ik deed niets.
Ik liep langs hem heen als een vreemde.”
Maar als de oorlog voorbij is, mist Joop Kees toch en de laatste twee zinnen van het boek luiden:
“Ik ga je zoeken.
Ik ben nog steeds je vriend.”
Dolle Dinsdag, de invasie in Normandïe, de Jodenvervolging, de NSB en zijn jeugdstorm, onderduiken en verzet, de bevrijding, het kaalscheren van ‘moffenhoeren’, alles komt voorbij. Voor kinderen die nog weinig of niets van de Tweede Wereldoorlog weten, is dit boek leerzaam en het geeft ook hoop. Vriendschap overwint alles. Oorlog en Vriendschap is prachtig en waardevol Kinderboekenweekgeschenk. De sobere en waarheidsgetrouwe illustraties van Charlotte Dematons vervolmaken het geheel.
