Kinderen verplichten boeken te lezen heeft geen zin

Erik Hoekstra werd geboren in 1960 in boekenstad – sommigen zeggen koekstad – Deventer. Heeft daar ook de middelbare school gevolgd. Hij kwam terecht in het boekenvak, omdat hij eigenlijk in de voetsporen van zijn vader wilde treden. Zijn vader deed PR en ‘foreign rights’ voor een divisie van uitgeverij Kluwer. Uiteindelijk werd het toch de bibliotheek- en documentatieacademie in Deventer. In 1983 begon hij te werken bij boekhandel Scheltema, Holkema & Vermeulen in Amsterdam. Vanaf 1985 is hij in dienst bij boekhandel Broekhuis in Twente. Hij is getrouwd en heeft vier kinderen waarvan er twee nooit boeken lezen.

Wilde je als kind als iets met boeken gaan doen? Zo nee, wat wilde je dan worden?

Ik wilde vooral veel boeken lezen en een eigen bibliotheek bezitten. Een ongebreidelde zucht naar kennis is de bron van die ambitie. Ik heb nooit enige hang naar een schrijverschap gehad.

Wat waren in je jeugd je favoriete boeken?

Henk van Kerkwijk – Meindert Swarteziel en het bloed van de duivel
W.G. van der Hulst – In de Soete Suikerbol
Klaas Norel – Scheepsmaat Woeltje, Stuurman Aart en Schipper Wessels (trilogie)
Hergé – Kuifje
René Goscinny & Albert Uderzo – Asterix

De kiem voor het lezen van boeken wordt in de jeugd gelegd. Is het leesonderwijs in Nederland voldoende, denk je?

We komen misschien inspirerende leraren en ouders te kort. Aan de andere kant, kijkend na mijn eigen kroost, denk ik wel eens dat het boeken willen lezen een erfelijke component heeft. Kinderen gaan alleen lezen als ze dit leuk vinden. Verplichten heeft geen enkele zin. Daar stoppen ze toch mee zodra die druk wegvalt.

Er was de laatste tijd weer veel te doen rond de vaste boekenprijs. Waarom is die belangrijk?

De vaste boekenprijs wil een garantie zijn voor een breed cultureel boekenaanbod. Da’s een mooie insteek, maar veel boekwinkels maken dit niet waar. De boekhandel waar ik voor werk heeft gemiddeld 14 à.15.000 verschillende boektitels op voorraad. En dan reken ik het antiquariaat van de vestiging in Enschede (46.000 boeken) niet eens mee.

Literaire boeken verliezen terrein t.o.v. andere genres. Enig idee waarom?

Met die omschrijving kan ik niet zoveel. En er zijn meer genres die kampen met teruglopende verkopen. Informatica verliest terrein, net als esoterie. Daar staat tegenover dat verkopen in rubrieken als geschiedenis en hobby aantrekken. Aan interesse van de media voor het boek geen gebrek. De krantenbijlages staan vol met recensies, interviews en opiniërende stukken. En op televisie is er ook steeds meer aandacht voor boeken.

Er verschijnen in Nederland ongeveer 20.000 boektitels per jaar. Dat is erg veel. Moet dat minder of juist niet? Aan welke uitgaven erger jij je?

Tikkeltje minder zou fijn zijn. Vooral in het hoekje der printing-on-demand uitgeverijen zou ik een beetje kaalslag helemaal niet erg vinden.

Als inkoper moet je ook boeken aanschaffen die jou persoonlijk niet aanspreken. Doe je het inkopen op gevoel of hoe ga je te werk?

Ik koop alles in waar ik een verkoopkans voor zie. Ik ben daar schaamteloos opportunistisch in. Natuurlijk koop ik ook boeken in die onze klanten bij ons verwachten, zonder dat zij die direct gaan aanschaffen. Als ik alleen boeken zou inkopen die mij persoonlijk boeien zouden de winkels van boekhandel Broekhuis al snel een bijzonder lege indruk maken. Er zijn wel uitgeverijen waar ik intensiever mee samenwerk. Dit wordt ingegeven door inkoopcondities en de kwaliteit van zo’n fonds. Kort door de bocht koop ik in op basis van verkoopgeschiedenis, kennis, ‘merk’, fonds, inkoopcondities, verkoopkansen en intuïtie.

Wat doet boekhandel Broekhuis om de klanten binnen te krijgen?

Een mooi, breed boekenaanbod garanderen in aantrekkelijke boekwinkels. Goed personeel dat een adviserende rol wil spelen. Nieuwe artikelgroepen introduceren zoals leesbrillen, muziek op vinyl en CD of merchandise. Veel PR via social media, zoals Twitter, Facebook en nieuwsbrieven. Interessante auteurs binnenhalen voor lezingen of signeersessies.

Is er nog een toekomst voor de klassieke boekwinkel?

Dat ligt heel erg aan de bedrijfsvoering. Maar het wordt een lastig verhaal. De traditionele veellezer / alleskoper verdwijnt een beetje uit beeld. Ik zie het aan een rubriek als streekuitgaven. De groep mensen die alles over hun stad of streek koopt is de afgelopen jaren steeds kleiner geworden. Daarnaast is heel veel informatie die vroeger uit boeken werd gehaald gewoon op het internet te vinden. Vooral op het gebied van reizen en gezondheid. GPS in auto’s zorgde voor een dramatische terugloop van de verkoop in landkaarten en plattegronden. Het lijkt er op dat het boek, lange tijd een massaproduct, weer een nicheartikel is geworden.

Wat zijn de vijf meest favoriete boeken die je ooit las?

Zee en Aarde – Alvaro Mutis. Unieke reeks van zeven romans in de vorm van brieven, herinneringen van vrienden, reisverslagen en wat al niet. Allemaal over de bijna mythische figuur Maqroll el Gaviero;

Getuigenis – Dmitri Sjostakovitsj (& Solomon Volkov). Prachtig deel uit de reeks Privédomein van De Arbeiderspers over deze tragische Russische componist die lange tijd gold als marionet van het Stalin-regime.

Herfsttij der middeleeuwen – Johan Huizinga. Verplichte kost voor iedereen die zich interesseert voor de geschiedenis van Nederland en de Bourgondiërs.

De ontdekking van de hemel – Harry Mulisch. Eén van de beste romans die ik ooit las (en twee keer herlas). Jammer dat het boek niet dikker is dan 800 pagina’s.

Verzameld werk – Edgar Allen Poe. Poe is een geweldige stilist met een neiging tot het burleske. Zijn verhaallijn kan achter een verpletterende taalvirtuositeit verdwijnen zonder dat dit hinderlijk is. Zijn griezelverhalen (vooral Arthur Gordon Pym) zijn onnavolgbaar.

Andere favoriete schrijvers zijn Kurt Vonnegut, August Strindberg, W.F. Hermans, Willem Brakman, Cees Nooteboom, F.B. Hotz, Meir Shalev en Raphael Aloysius Lafferty.

Vragen: Pieter Feller